Ταξίδι στην Καππαδοκία το 1893

Είμαι από εκείνους που δεν μπορούν να αντισταθούν στη γοητεία του κιτρινισμένου χαρτιού. Από μαθητής του Γυμνασίου ξόδευα το χαρτζηλίκι μου -μερικές δραχμές την εβδομάδα- αγοράζοντας βιβλία από τους παλιατζήδες στο Μοναστηράκι. Το Γιουσουρούμ ήταν τότε μια πραγματική αυλή των θαυμάτων -τα μαγαζιά, οι άνθρωποι και τα πράγματα, όλα ήταν παλιά. Τώρα τα εμπορεύματα είναι πλαστικά, τα μαγαζιά απλώς φτηνομάγαζα, ενώ οι λίγοι που πουλάνε μεταχειρισμένα παριστάνουν τους αντικέρ. Ο φούρνος του παππού μου, γωνία Ηφαίστου και Νορμάνου, ήταν η βάση για τις εξορμήσεις μου.[...]


Γεωγραφικά η Καππαδοκία ορίζεται: στα βόρεια από τον ποταμό Άλυ, ανατολικά από τον ποταμό Γκοκ-Σου και το όρος Αντίταυρος, νοτιοανατολικά από το όρος Αλά-Νταγ και τον Αντίταυρο, νότια από το όρος Ταύρος και δυτικά από τη Λυκαονία. Τα γεωγραφικά σύνορα δε συνέπιπταν πάντα με τα πολιτικά, κατά τις διάφορες ιστορικές περιόδους, ιδιαίτερα προς τα βόρεια και προς τα ανατολικά. Στις δύο αυτές κατευθύνσεις έφτασε κατά καιρούς μέχρι τη θάλασσα.
Στο κείμενο αναφέρονται συχνά οι τουρκικές διοικητικές διαιρέσεις, γι' αυτό είναι χρήσιμο να τις αντιστοιχίσουμε με τις ελληνικές: μουχταρλίκι είναι η κοινότητα (μουχτάρης ο κοινοτάρχης), μουντουρλούκι είναι ο δήμος, καζάς ή καϊμακαμλίκι είναι η επαρχία, μουτασαριφλίκι (ή μουτεσαριφλίκι) ο νομός, βιλαέτι η περιφέρεια.
Οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις της κας Σαντρ δεν επικεντρώνονται, βέβαια, στους χριστιανούς της Καππαδοκίας, Έλληνες και Αρμένιους. Αναφέρονται σ' αυτούς στο βαθμό που ήρθε σε επαφή μαζί τους, αναζητώντας αρχαιότητες και ζητώντας φιλοξενία. Τους εκτιμά ιδιαίτερα, όταν, προσπαθώντας να ξεφύγουν από τη γενικευμένη αμάθεια, στρέφονται προς την ευρωπαϊκή κουλτούρα και μαθαίνουν γαλλικά. Προσέχει να μη δυσαρεστήσει τις Αρχές, που θα χρειαστεί να δώσουν άδεια στο σύζυγό της για μία μελλοντική αποστολή. Ανησυχεί για την αυξανόμενη τουρκική καταπίεση, ενώ ήδη έχουν αρχίσει οι διωγμοί των Αρμενίων. Πού να φανταστεί ότι 20 χρόνια αργότερα οι μεν Αρμένιοι θα έχουν εξοντωθεί, οι δε Έλληνες θα έχουν μεταφερθεί στην Ελλάδα.
Δεν δείχνει πάντως να θεωρεί τους Έλληνες ως συνεχιστές της παλιάς ιστορίας της Καππαδοκίας, ούτε βλέπει την Καππαδοκία ως μια περιοχή πολιτιστικά ελληνική. Η ματιά της είναι είτε αρχαιολογική -επηρεασμένη από τις έρευνες του συζύγου της- είτε απλά ταξιδιωτική-δημοσιογραφική. Κρατώντας απόσταση και αποφεύγοντας τις γενικεύσεις, μας δίνει μία αναφορά χρήσιμη εφόσον διηγείται απλά και αντικειμενικά μόνο ό,τι συνάντησε. [...]



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ταξιδιωτικές αναμνήσεις από την Καππαδοκία
ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ - ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ - Ο ΔΙΕΡΜΗΝΕΑΣ ΜΗΤΣΟΣ - ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ - ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΪΔΑΡ-ΠΑΣΑ ΩΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ - ΘΥΕΛΛΑ - ΕΣΚΙ ΣΕΧΙΡ - ΑΦΙΞΗ ΣΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ
ΑΓΚΥΡΑ, ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ
Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΛΥΣ - ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΧΟΓΙΟΥΚ
ΤΟ ΧΟΓΙΟΥΚ ΤΟΥ ΑΛΑΤΖΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ
ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΜΑΣ - ΟΙ ΚΙΖΙΛΜΠΑΣΗΔΕΣ
ΤΟ ΜΠΟΓΙΟΖ-ΚΙΟΪ, ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ, ΤΑ ΧΕΤΤΑΪΚΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ
ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΟΣΓΑΤΗ - Η ΠΟΛΗ - ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕ ΤΟΥΡΚΑΛΕΣ
ΝΤΕΝΤΙΚ - ΧΑΜΑΜ - ΜΠΟΓΑΖΛΙΑΝ
ΤΣΟΚ-ΓΚΙΟΖ-ΚΙΟΠΡΟΥΣΟΥ- ΕΝΑ ΧΩΡΙΟ ΤΡΩΓΛΟΔΥΤΩΝ - ΕΡΚΙΛΕΤ
ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΧΑΤΖΗ-ΜΕΧΜΕΤ
Η ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΣΧΟΛΕΙΑ - ΤΑΛΑΣ
ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ