Η πρωταρχική αστικοποίηση

Σ` αυτό το βιβλίο του, ο Γ. Μ. Σαρηγιάννης ερευνά το φαινόμενο της συγκέντρωσης των κωμών σε άστεα και της δημιουργίας της πόλης στην αποσύνθεση του πατριαρχικού γένους στον ελλαδικό χώρο της δεύτερης π.Χ. χιλιετίας.
Η εισαγωγή περιλαμβάνει την γένεση του οικισμού από το προσωρινό κατάλυμα στον κυνηγετικό καταυλισμό που ανταποκρίνονται στην συλλεκτική οικονομία και το κυνήγι, και στις κοινωνικές δομές της αγέλης και της δημιουργίας του γένους.
Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει την γένεση της μητριαρχικής αγροτικής κώμης ενώ το δεύτερο αναλύει τις ρίζες της πρωταρχικής αστικοποίησης με την διάσπαση (μετά την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας) της ευρείας μητριαρχικής οικογένειας σε μικρότερους πατριαρχικούς οίκους, και την απαρχή της ισχυροποίησης της "κεντρικής κώμης".
Στο τρίτο μέρος αναλύεται η πρώτη πρωταρχική αστικοποίηση που οδήγησε στην δημιουργία των άστεων. Στο σημείο αυτό ο Γ. Μ. Σαρηγιάννης, αποδεχόμενος δύο αστικοποιήσεις (προμυκηναϊκής και Γεωμετρικής εποχής), επαναφέρει την παλαιότερη ανάγνωση των χειρογράφων του Πλούταρχου όπως αυτή έχει προταθεί από τον Meursius (1684) που δέχεται την εποχή του Θησέα "δι ετών σχεδόν ω" (800) και όχι "υ" (400) πριν από τον Κίμωνα, αποδεικνύοντας ότι περισσότερο ακριβής ήταν η Αρχαία Παράδοση (Ευσέβιος, Αυγουστίνος, Ιώσηπος κ.α.) από ορισμένους φιλόλογους του 19ου-20ου αι.
Η διαδικασία αυτή αναλύεται διεξοδικά για την περίπτωση του Θησέα στην Αθήνα, ελέγχεται η χρονολόγησή της που τοποθετείται "προ των Τρωικών", αναλύονται οι φάσεις της (Ιώνων, Κέκροπα, Θησέα), σε παράλληλη ανάγνωση με την εξέλιξη των κοινωνικοοικονομικών δεδομένων από την μητριαρχία στην πατριαρχία, και εξετάζονται όλες οι πτυχές της: Πολιτειακή, Πολιτική, Θρησκευτική, Δικαίου, Οικονομική και Ταξική καθώς και η Χωροταξική και Πολεοδομική πλευρά της όπου διευκρινίζεται ότι δεν επρόκειτο για "μετεγκατάσταση", αλλά για σύνολο θεσμικών μεταβολών.
Στο τέταρτο μέρας σκιαγραφείται η κατάληξη της πρωταρχικής αστικοποίησης στην μινωική και μυκηναϊκή πόλη και στο πέμπτο αναλύονται τα γεγονότα που ακολούθησαν τους Δωριείς και που έκαναν αναγκαία την δεύτερη αστικοποίηση των γεναρχικών κωμών στον 16ο-6ο π.Χ. αι. Η διαδικασία αυτή σκιαγραφείται για πολλές ελληνικές πόλεις καθώς και για τα Εκβάτανα των Μήδων.
Τέλος στα επιλεγόμενα περιγράφεται η κατάληξη των άστεων του 6ου αι. στην κλασική πόλη και το οριστικό πέρασμα από την φυλετική κοινωνία (societas) στην πολιτική κοινωνία (civitas) που αντιστοιχεί στο πέρασμα από το αταξικό γεναρχικό καθεστώς της συλλογικής στο δουλοκτητικό της ατομικής ιδιοκτησίας.