Κεντήματα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Εννέα γυναίκες από το Ιράν, από τρεις γενιές, μιλούν για άντρες, έρωτες και σεξ, γύρω από το σαμοβάρι. Πίνοντας τσάι, μοιράζονται μυστικά και αγωνίες, διηγούνται ιστορίες για την αγάπη, την προδοσία, τις προκαταλήψεις. Άλλοτε τρυφερές κι αστείες, άλλοτες πικρές και σκληρές, όπως οι ιστορίες των γυναικών σ' όλο τον κόσμο.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Οταν μια σύγχρονη Ιρανή μιλάει για κεντήματα, είναι πολύ πιθανό να αναφέρεται στις πλαστικές επεμβάσεις. Και ειδικότερα σε εκείνη την επέμβαση που μπορεί να κάνει μια σεξουαλικά δραστήρια γυναίκα προκειμένου να περάσει για άβγαλτη παρθένα. Η παρθενορραφή είναι ιδιαίτερα περιζήτητη μεταξύ των μελλόνυμφων γυναικών στην πατρίδα της και η Μαργιάν Σατραπί σκοπίμως επιλέγει αυτόν τον ευφημισμό σαν τίτλο για το δεύτερο κόμικς της υπενθυμίζοντας, θα 'λεγες, πως οι λέξεις αξιοποιούνται και ως εργαλεία επιβίωσης. Ο τίτλος του εξωφύλλου θα μπορούσε να διαβαστεί ως μεταφορά για το δημόσιο πρόσωπο μιας γυναίκας του Ιράν: Ο,τι βλέπουμε σε πρώτο πλάνο δεν ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο. Με οδηγό τη Σατραπί, τα «Κεντήματα» προσφέρουν στους Δυτικούς αναγνώστες μια περιήγηση πίσω από την παραπλανητική κυριολεξία των λέξεων και των τσαντόρ. Αν αποφασίσετε να πάρετε μέρος στην ξενάγηση, προετοιμαστείτε για μια σπαρταριστή βόλτα. Μπορεί να είναι μεγάλη ατυχία να γεννηθείς γυναίκα σε ένα θεοκρατικό καθεστώς, αλλά η Ιρανή δημιουργός που μας έδωσε το «Περσέπολις», είναι μετρ στο να αναδεικνύει την κωμική πλευρά των πραγμάτων. Κι αυτό χωρίς να υποτιμά ούτε στιγμή τη δύσκολη περιπέτεια τού να ζεις σαν ελεύθερη γυναίκα στη χώρα των μουλάδων.

Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, αφού η ίδια έχει επιλέξει να ζει στη Γαλλία... Εχει πει πως θα επιστρέψει στο Ιράν μόνον όταν οι συμπατριώτες της θα μπορούν να μιλούν ελεύθερα. Εως τότε, επιστρέφει με τη μνήμη της στην Τεχεράνη, για τους δώσει φωνή μέσα από τη δουλειά της: Στα αυτοβιογραφικά «Κεντήματα» δίνει τον λόγο σε εννέα γυναικείες φωνές. Βρισκόμαστε στο σπίτι των Σατραπί, μια μέρα του 1990. Το γεύμα έχει μόλις τελειώσει, οι άνδρες θα αποσυρθούν για τον μεσημεριανό ύπνο τους και η εικοσάχρονη Μαργιάν θα αναλάβει να ετοιμάσει το σαμοβάρι για το τσάι που θα μοιραστούν οι γυναίκες, αφού πλύνουν τα πιάτα. Προφάσεις: Είναι η ώρα να κουτσομπολέψουν, να «αερίσουν τις ψυχές τους», όπως το θέτει η γιαγιά της Μαργιάν - γνωστή μας ήδη από την «Περσέπολη», επιβεβαιώνει εδώ την υποψία μας πως αυτή κληρονόμησε στην εγγονή της το ασεβές χιούμορ. Οπιομανής, τρις παντρεμένη, η γιαγιά είναι αποφασισμένη να ενσταλάξει στην εικοσάχρονη Μαργιάν τη συσσωρευμένη σοφία της: «Οταν ήμουν νέα έπαιρνα λίγο όπιο πριν πάω σε μια γιορτή. Τα βλέφαρά μου βάραιναν και το βλέμμα μου γινόταν γλαρό και φιλήδονο. Μεταξύ μας, πρέπει να μάθεις κι εσύ να μισοκλείνεις τα μάτια σου». Η κοπέλα το δοκιμάζει: «Τώρα δείχνω έξυπνη και γεμάτη ζωντάνια;» «Οχι. Αλλά έτσι θα βρίσκεις πιο εύκολα εραστές», έρχεται η αποστομωτική διευκρίνιση.

Και μετά από αυτό το σύντομο εισαγωγικό μάθημα, οι κυρίες μπαίνουν στο θέμα: το σεξ, οι άνδρες, ο γάμος, ο έρωτας και οι παρενέργειές τους. Την αρχή θα κάνει η γιαγιά, διαλέγοντας να αφηγηθεί την ιστορία της παιδικής της φίλης Ναχίντ - έχει πεθάνει πια, οπότε δεν χάθηκε και ο κόσμος αν βγουν μερικά άπλυτα στη φόρα. Εκείνη η καημένη δεν κρατήθηκε κι έκανε αποχαιρετιστήριο σεξ με τον αγαπημένο της, λίγες μέρες πριν από τον προγραμματισμένο γάμο της με έναν άνδρα που της επέβαλαν οι γονείς της. Αντε τώρα να αποδείξεις πως είσαι παρθένα - αλλά η επινοητική φίλη της είχε τη λύση: την κρίσιμη στιγμή, μια μικρή γρατζουνιά στον μηρό της με ξυραφάκι θα προκαλούσε το πολυπόθητο αίμα και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Μια μικρή αδεξιότητα, όμως, και «φαντάζεστε τι έγινε! Οχι μόνο βρήκε το εμπόρευμα σκάρτο, αλλά βρέθηκε από πάνω μ' ένα αρχίδι χαρακωμένο», διηγείται η γιαγιά ενθουσιάζοντας το ακροατήριό της.

Σε αυτό το σημείο παίρνει κουράγιο μια άλλη από την παρέα -παντρεμένη και μητέρα τεσσάρων κοριτσιών- για να ομολογήσει πως δεν γνωρίζει το μόριο από την όψη του! Δεν μπορούμε παρά να την πιστέψουμε, αφού μπαίνει στον κόπο να περιγράψει πώς το κάνει χρόνια τώρα με τον άνδρα της, στα σκοτεινά και χωρίς χρονοτριβές. Ατυχία ή όχι, άλλες στη θέση της θα φρόντιζαν να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους, αφού σε αυτήν την παρέα ο γάμος σίγουρα δεν θεωρείται ιερός. Οι γαμήλιες ιστορίες που έχουν να αφηγηθούν κινούνται ανάμεσα στο θρίλερ και την κωμωδία - τη μαύρη κωμωδία. Μαθαίνουμε για την ξαδέλφη της Μαργιάν που παντρεύεται το πλούσιο κελεπούρι που διαλέγουν οι γονείς της, για να βρεθεί να παριστάνει τη βιτρίνα σε έναν κρυπτομοφυλόφιλο - όταν θα τον εγκαταλείψει, η παρηγοριά των στοργικών γονιών είναι πως παραμένει παρθένα για τον επόμενο σύζυγο. Αλλά δεν είναι όλοι οι αποτυχημένοι γάμοι τόσο άκαρποι.

Η Αμινέχ, για παράδειγμα, παντρεύτηκε από έρωτα και ακολούθησε τον αγαπημένο της στη Γερμανία, για να βρεθεί να κάνει τη νοικοκυρά όσο εκείνος δοκίμαζε τη γοητεία του σε όλες τις άλλες γυναίκες. Οταν αποφάσισε να του ανταποδώσει στα ίσα, ανακάλυψε τις χαρές του σεξ στην αγκαλιά ενός παντρεμένου Γερμανού - έκτοτε συστήνει ανεπιφύλακτα τους Δυτικούς. Η θεία τής Μαργιάν, που υπήρξε ερωμένη ενός υπουργού -μεταξύ πολλών άλλων-, συστήνει ανεπιφύλακτα τους παντρεμένους. Η ίδια τον πρώτο και μοναδικό γάμο της τον είχε κάνει με το ζόρι στα 13 της χρόνια. Ο γαμπρός ήταν 69 ετών. Την πρώτη κιόλας νύχτα, η μικρή το έσκασε πηδώντας τον φράχτη αντί για τον ηλικιωμένο σύζυγο - έκτοτε προσευχόταν γι' αυτόν κάθε νύχτα: «Θεέ μου, κάν' τον να ψοφήσει...»

Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ιρανικό «Sex & the City» - οι γυναίκες που ανοίγουν την καρδιά τους η μία στην άλλη δεν παριστάνουν τις απελευθερωμένες ανδροφάγους που αντιμετωπίζουν τον έρωτα και τους άνδρες με κυνισμό. 'Η τουλάχιστον επιστρατεύουν τόση δόση κυνισμού όση τους είναι απαραίτητη για να μη συνθλιβούν από τις ηθικολογίες και τον ψευτοσυντηρητισμό της κοινωνίας τους. Στη χώρα που τους έτυχε να ζουν, η διεκδίκηση της απόλαυσης δεν μπορεί παρά να είναι πράξη επαναστατική. Ακόμη και όταν αναγκάζονται να καταφεύγουν στην παρθενορραφή. Αν οι μουλάδες διάβαζαν τα «Κεντήματα» της Μαργιάν Σατραπί θα διαπίστωναν πως πρέπει να περιμένουν μέχρι την άλλη ζωή για να συναντήσουν τις υπεσχημένες παρθένες.



ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 20/06/2008