Η αυτοκρατορία των μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας (1204-1461)

Ιστορία, προσωπογραφία, κοινωνία και πολιτισμός του υστεροβυζαντινού κράτους του Πόντου.

Αυτή η μονογραφία αποτελεί συνθετική θεματολογική και συνάμα χρονολογική παρουσίαση της ιστορίας και του πολιτισμού της δυναστείας των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας και του υστεροβυζαντινού Πόντου, από την εποχή της ίδρυσης του κράτους τους περίπου την εποχή (ή ίσως λίγο πριν) από την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους ιππότες της τέταρτης σταυροφορίας (12-13 Απριλίου 1204) έως την οθωμανική κατάκτηση της Τραπεζούντας και την οριστική ενσωμάτωση των ποντιακών περιοχών (15 Αυγούστου 1461) - χρονολογία που συμβολίζει και το τέλος του ύστατου προπυργίου του μεσαιωνικού Ελληνισμού, «κλείνοντας» παράλληλα και την τελευταία ιστορική περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το έργο βασίζεται σε κριτική ανάλυση των πρωτογενών πηγών της εποχής (υστεροβυζαντινών και μεταβυζαντινών, ελληνογλώσσων και ξενογλώσσων), καθώς και σε μια εκτεταμένη βιβλιογραφία βοηθημάτων επικαιροποιημένη έως τις ημέρες μας, με ιδιαίτερη έμφαση στη συζήτηση των ποικίλων απόψεων και θεωριών διαφόρων ειδικών μεσαιωνολόγων-ποντιολόγων. Το βιβλίο αποτελεί στην τρίτη κατά σειρά συνθετική αποτύπωση του συγγραφέα για την αυτοκρατορία των Μεγαλοκομνηνών (η πρώτη το 2005, με επανεκδόσεις το 2019 και το 2016· η δεύτερη το 2016, με επανεκδόσεις το 2017 και το 2022· και η τρίτη το 2024). Για το θέμα, ο ίδιος έχει επίσης (από τη δεκαετία του 1980) δημοσιεύσει σειρά μελετημάτων/άρθρων, κεφαλαίων σε συλλογικά έργα, βιβλιογραφιών και βιβλιοκρισιών, καθώς και διαφόρων σχετικών ενημερωτικών κειμένων, ιδιαίτερα εγκυκλοπαιδικών και λεξικογραφικών άρθρων λημμάτων. Για τις συμβολές του συγγραφέα περί του βυζαντινού Πόντου και του μεγαλοκομνήνειου κράτους έχουν εκφραστεί πολύ θετικά ειδικοί Έλληνες και ξένοι μελετητές του αντικειμένου σε βιβλιοκρισίες, σε βιβλία και μελετήματα/άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, σε διάφορες γλώσσες.

Περιεχόμενα
Προλογικά
Η αυτοκρατορία των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας. Ιστορία, προσωπογραφία, κοινωνία και πολιτισμός στο υστεροβυζαντινό κράτος του Πόντου
Εισαγωγικά: το χρονολογικό, ιστορικο-γεωγραφικό και βιβλιογραφικό πλαίσιο και η θέση των Μεγαλοκομνηνών στον υστεροβυζαντινό κόσμο
Πίνακας: Η δυναστεία των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας και του Πόντου
Η ίδρυση και τα κύρια χαρακτηριστικά του νέου κράτους
Οι πρώτοι πολυμέτωποι αγώνες των Μεγαλοκομνηνών και οι εσωτερικών εξεγέρσεις - Ποντιακές αριστοκρατικές οικογένειες, προσωπογραφία και νομισματοκοπία
Οι Τουρκομάνοι - Επιδρομές και διπλωματικά "πολιτικά" συνοικέσια των Τραπεζουντίων και Τουρκομάνους, Παλαιολόγους της Κωνσταντινούπολης και Ίβηρες/Γεωργιανούς ηγεμόνες
Οι σχέσεις με την Δύση και τα εμπορικά προνόμια στους Ιταλούς (Βενετούς - Γενουάτες)
Οι τελευταίες δύσκολες δεκαετίες του ποντιακού κράτους, η πτώση στους Οθωμανούς και η έναρξη της Τουρκοκρατίας
Χρονολογικές τομές της ιστορίας και του πολιτισμού των Μεγαλοκομνηνών
Παράρτημα: οι βασικές πρωτογενείς πηγές
Βραχυγραφίες και ευρεία επιλογή βιβλιογραφίας
Χάρτες
Summary in English
Ευρετήριο ονομάτων, τόπων και όρων/εννοιών