Τα Ελληνικά Ναυπηγεία 1956-1985

[...] Στόχος του παρόντος βιβλίου είναι να περιγράψει την πορεία των "Ελληνικών Ναυπηγείων" από την ίδρυσή τους το 1956 έως και την κρατικοποίησή τους το 1985. Τα "Ελληνικά Ναυπηγεία", που ιδρύθηκαν από τον Σταύρο Νιάρχο, ήταν η πρώτη μεγάλη ναυπηγική μονάδα που θεμελιώθηκε μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Για ένα μεγάλο διάστημα ήταν η μεγαλύτερη ιδιωτική επιχείρηση στην Ελλάδα με βάση τον αριθμό των απασχολουμένων - και μια από τις μεγαλύτερες με βάση τα ίδια κεφάλαια.
Η ίδρυσή της έγινε σε μια περίοδο που η Ελλάδα επιχειρούσε την ανασυγκρότηση της οικονομίας της. Η χώρα είχε διασφαλίσει τη νομισματική της σταθερότητα και αναζητούσε τρόπους για την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Η προσέλκυση ξένων επενδύσεων αποτελούσε τη μόνη διέξοδο στην επενδυτική αδράνεια των πρώτων χρόνων της μεταπολεμικής περιόδου. Η επιλογή της ίδρυσης των ναυπηγείων υπήρξε αποτέλεσμα των αναπτυξιακών κινήτρων που παρείχε η πολιτεία και της επιθυμίας του ιδρυτή τους να αναπτύξει επιχειρηματική δραστηριότητα και στην Ελλάδα. [...]

Φίλιππος Σαχινίδης

ΚΡΙΤΙΚΗ



H πορεία μιας από τις σημαντικότερες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, που ιδρύθηκαν από τον Σταύρο Νιάρχο, είναι το αντικείμενο του προσφάτως εκδοθέντος ιστορικού λευκώματος του E.Λ.I.A. H έρευνα του συγγραφέα Φίλιππου Σαχινίδη παρακολουθεί χρονολογικά την πορεία της επιχείρησης και σκιαγραφεί την ανάπτυξη των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά από την ίδρυσή τους το 1956 ως την κρατικοποίηση της εταιρείας, τον Σεπτέμβριο του 1985. Τα Ελληνικά Ναυπηγεία ήταν η πρώτη μεγάλη ναυπηγική μονάδα που θεμελιώθηκε μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Για ένα μεγάλο διάστημα ήταν η μεγαλύτερη ιδιωτική επιχείρηση με βάση τον αριθμό των απασχολουμένων, και μία από τις μεγαλύτερες με βάση τα ίδια κεφάλαια. H πορεία των ναυπηγείων μετά την κρατικοποίησή τους δεν υπήρξε ικανοποιητική ούτε ως προς τα οικονομικά αποτελέσματα ούτε ως προς το επίπεδο της απασχόλησης, το οποίο μειώθηκε δραματικά. H ναυτιλιακή κρίση, που επέβαλε στην εταιρεία τη μείωση του προσωπικού, ήρθε σε μια περίοδο έντονων αντιπαραθέσεων με τους εργαζομένους, που επέμεναν ότι η κρατικοποίηση του ναυπηγείου θα διασφάλιζε τις θέσεις εργασίας. Τελικώς, η αντιπαράθεση εργαζομένων και διοίκησης έβλαψε και τους ίδιους και την ελληνική οικονομία, που επιβαρύνθηκε αργότερα με τεράστια ποσά στην προσπάθεια εξυγίανσης της εταιρείας.



Ως τον Μεσοπόλεμο



H πρισματική παρουσίαση του θέματος περιλαμβάνει επτά κεφάλαια: Στο 1ο σκιαγραφείται η ναυπηγική παράδοση των Ελλήνων από την Τουρκοκρατία ως τον Μεσοπόλεμο και τον B/ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γίνεται αναφορά στο πρώτο κρατικό ναυπηγείο στην Ελλάδα, που εγκαινιάστηκε το 1939, στον Σκαραμαγκά, ούτως ώστε να υλοποιηθεί το εξοπλιστικό πρόγραμμα, που προέβλεπε τη ναυπήγηση 12 αντιτορπιλικών και ενός καταδρομικού ως το 1942, για τη διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων στο Αιγαίο. Στο 2ο κεφάλαιο εξετάζεται η ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας, η οποία στις αρχές της δεκαετίας του '50 βρίσκεται στην τελική της φάση, ενώ οι κυβερνήσεις της χώρας προσπαθούν να διαμορφώσουν τις συνθήκες για την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας. Εν τω μεταξύ, ο τερματισμός του B/ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει την ελληνική εμπορική ναυτιλία σε πλήρη διάλυση, αφού κατά τη διάρκειά του έχασε σχεδόν τα τρία τέταρτα του αριθμού των πλοίων που διέθετε. H κατάσταση αυτή άλλαξε γρήγορα, με την απόκτηση αρκετών πλοίων το 1947 από έλληνες εφοπλιστές. H ενίσχυση του στόλου συνεχίστηκε στο υπόλοιπο μισό της δεκαετίας του '50, καθώς και στις δεκαετίες του '60 και του '70, με αποτέλεσμα στο δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του '70 να καταλαμβάνει παγκοσμίως την τρίτη θέση. Τέλος, εξετάζονται η συμβολή της εμπορικής ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία και οι επενδυτικές πρωτοβουλίες των ελλήνων εφοπλιστών σε τομείς εκτός ναυτιλίας.

Στη συνέχεια, στο 3ο κεφάλαιο, παρακολουθούμε τη δημιουργία του ομίλου Νιάρχου το 1940, όταν ο Σταύρος Νιάρχος αγόρασε το πρώτο του πλοίο. Μαζί με τον Αριστοτέλη Ωνάση υπήρξε πρωτοπόρος στη ναυπήγηση ιδιωτικών στόλων δεξαμενοπλοίων, που άντεχαν στη σύγκριση με τους στόλους των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου. Το 1956 ο Νιάρχος κατείχε τον μεγαλύτερο ιδιωτικό στόλο σε παγκόσμια κλίμακα. Ο ίδιος διερευνούσε από το 1951 το ενδεχόμενο δημιουργίας ναυπηγικού συγκροτήματος, και υπέγραψε τελικά το 1956 τη σύμβαση για τη δημιουργία της εταιρείας Ελληνικά Ναυπηγεία. Το 4ο κεφάλαιο πραγματεύεται την προοπτική της ίδρυσης ναυπηγείων στην Ελλάδα και την επιθυμία του Σταύρου Νιάρχου για τη δημιουργία μιας μεγάλης βιομηχανίας, που οδήγησε στην ίδρυση των Ελληνικών Ναυπηγείων. Ακολουθεί η σύμβαση της ίδρυσης και το χρονικό της κατασκευής τους.



Διεθνής και εγχώριος ανταγωνισμός



Τα Ελληνικά Ναυπηγεία στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους (1958-1966) είναι το θέμα του 5ου κεφαλαίου. Στα υποκεφάλαιά του γίνεται λόγος για την ολοκλήρωση του εξοπλισμού και τις μετέπειτα επεκτάσεις τους, καθώς και για την εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού. Δίνονται διαφωτιστικές πληροφορίες για το ναυπηγικό έργο της περιόδου, τις πρώτες βιομηχανικές κατασκευές, τη ναυπηγία και τις πιστώσεις. Περιγράφονται ο διεθνής ανταγωνισμός των Ελληνικών Ναυπηγείων και ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα. Διερευνάται η πολιτική αντιπαράθεση, όταν η επιχείρηση βρέθηκε στο κέντρο μιας πολιτικής ταραχής, που είχε αφετηρία τη μεταβίβαση από τον Σταύρο Νιάρχο στα Ελληνικά Ναυπηγεία μετοχών της AE Ελληνικά Διυλιστήρια, με στόχο την κάλυψη των ζημιών που είχαν τα ναυπηγεία. Στο 6ο κεφάλαιο παρακολουθούμε την ώριμη περίοδο της επιχείρησης (1967-1980). Γίνεται λόγος για την κρίση με το κλείσιμο της Διώρυγας του Σουέζ, το 1967, τις επεκτάσεις, τον εξοπλισμό και την ανάπτυξη των εγκαταστάσεων από το 1970 ως το 1977. Επίσης, δίνονται πληροφορίες για τις ναυπηγήσεις και τις νέες κατασκευές, για το επισκευαστικό έργο των Ελληνικών Ναυπηγείων, την πιστωτική πολιτική που ακολούθησαν, τις βιομηχανικές κατασκευές, τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και για τον ανταγωνισμό που είχε η Ναυπηγική Βιομηχανία στο εξωτερικό και στην Ελλάδα.

Στο τελευταίο κεφάλαιο περιγράφεται η ναυτιλιακή κρίση που ξέσπασε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με άμεσες συνέπειες στην παγκόσμια ναυτιλία, καθώς και στις ναυπηγικές και επισκευαστικές μονάδες. Παρατίθεται το χρονικό της κρίσης από τον Μάρτιο του 1984 ως και τον Σεπτέμβριο του 1985, όταν ύστερα από 29 χρόνια η επιχείρηση κρατικοποιήθηκε και η ιδιοκτησία της μεταβιβάστηκε στο ελληνικό Δημόσιο. H έκδοση του λευκώματος περιλαμβάνεται σε μια σειρά δραστηριότητες του E.Λ.I.A. (ερευνητικά προγράμματα, εκδόσεις), με αντικείμενο την ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας από τον 18ο αιώνα ως τις μέρες μας, που υλοποιούνται με την υποστήριξη του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». H έκδοση των «Ελληνικών Ναυπηγείων» - εντός του πλαισίου αυτού - πραγματοποιήθηκε κατόπιν προτροπής, υποστήριξης και χορηγίας του Κωνσταντίνου Δρακόπουλου, προέδρου των Ελληνικών Ναυπηγείων κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Το λεύκωμα περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ενώ το πρωτογενές αρχειακό υλικό για τις ανάγκες της έρευνας αντλήθηκε από το προσωπικό αρχείο του κ. Δρακόπουλου.



ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΙΓΔΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 22-08-2004