Νταχάου, Έλληνες κρατούμενοι και ο Νίκος Ζαχαριάδης

Μαρτυρίες και τεκμηρίωση
Δημήτρης Σωτηριάδης, Τζιοβάννι Μελοντία, Κοσμάς Τζίφος, Μάρκος Βαφειάδης


Όταν ο Ζαχαριάδης γύρισε από το Νταχάου στην Αθήνα, τον υποδέχθηκαν με τεράστια συλλαλητήρια. Τίποτε δεν σκίαζε τη λαμπερή του εικόνα, τη φήμη του ως ηγέτη.
Λίγο αργότερα, όταν ο εμφύλιος άρχισε να διχάζει τη χώρα, κάποια χωριά στα βουνά μετονόμασαν την κεντρική τους πλατεία σε "Πλατεία Ζαχαριάδη".
Ποιος λοιπόν ήταν ο άνθρωπος αυτός; Και ποιο ρόλο έπαιξε στο Νταχάου; Ποιος τον κατηγόρησε για πράκτορα των ναζί και γιατί; Ποιοι, αντίθετα, μέσα στο Νταχάου τον έβλεπαν ως έναν καλοσυνάτο άνθρωπο, πρόθυμο να τους συμβουλεύσει και να τους βοηθήσει; Που βρίσκεται η αλήθεια και ποια είναι η δυναμική της συκοφαντίας;
Σ' αυτά τα ερωτήματα προσπαθεί να απαντήσει ο γερμανός ιστορικός Christoph Schminck-Gustavus, μέσα από μια εξαντλητική και πολύχρονη έρευνα που καταθέτει στο βιβλίο αυτό. Μια έρευνα που απαιτούσε αυστηρή μεθοδικότητα και απέραντη υπομονή.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η δεκαετία 1940-1950 υπήρξε μια ιστορική περίοδος που συντάραξε την Ελλάδα, αλλά και όλη την Ευρώπη. Με αυτή την περίοδο ασχολήθηκαν και συνεχίζουν ν' ασχολούνται πολλοί ξένοι και Ελληνες ιστορικοί και ερευνητές για ν' ανακαλύψουν τους «θησαυρούς» της.

Ο Γερμανός ιστορικός Gustavus καταπιάστηκε με τη ζωή των Ελλήνων κρατουμένων και του αρχηγού του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδη στη διάρκεια της κράτησής τους στο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου.

Είναι κατ' αρχάς αξιοπρόσεκτο ότι ένας Γερμανός ιστορικός διερευνά τις περιπέτειες των Ελλήνων σ' ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης και ειδικότερα τις κατηγορίες που είχαν εκτοξευτεί εναντίον του Ζαχαριάδη, μετά την κομματική του καθαίρεση, για τη διαγωγή που είχε επιδείξει στο Νταχάου.

Ο Gustavus βασισμένος σε προφορικές μαρτυρίες Ελλήνων αλλά και ξένων, όπως του Ιταλού πρώην κρατούμενου Τζιοβάνι Μελοντία, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε κάτι το μεμπτό στη διαγωγή του Ζαχαριάδη στο Νταχάου, αν και παραθέτει και τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς.

Οι μαρτυρίες που παραθέτει ο Γερμανός ιστορικός από τους επιζήσαντες Ελληνες κρατούμενους του Νταχάου δεν είναι πολλές. Μέσα όμως από την έρευνα του Gustavus και το λόγο των προφορικών μαρτυριών, όπως τα παραθέτει ο συγγραφέας του βιβλίου, προβάλλει η σκληρή ζωή σ' ένα γερμανικό στρατόπεδο και ακόμα, η ελληνική καθημερινότητα. Ταξιδεύοντας ο Γερμανός ιστορικός σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, για να συναντήσει τους πρώην κρατούμενους του Νταχάου, δίνει ενδιαφέρουσες εικόνες της ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας, σε δρόμους και καφενεία.

Στο καφενείο «ΕΛΛΑΣ», στα Γιάννινα, ο Gustavus συνάντησε τον πρώην κρατούμενο του Νταχάου Τάκη Σωτηριάδη, κεντρικό αφηγητή στο βιβλίο του, και όταν τον ρώτησε τι σκεφτόταν τη στιγμή της απελευθέρωσης του απ' το στρατόπεδο, ο Ελληνας συνομιλητής τού απάντησε: «Μια τέτοια στιγμή δεν σκέφτεσαι τίποτε απολύτως. Βλέπεις τα συρματοπλέγματα που πέφτουν. Βλέπεις την πύλη που ανοίγει. Την πύλη που πέφτει. Τη σπρώχνουν και πέφτει. Είναι η ελευθερία, σκέφτεσαι. Η ελευθερία. Τίποτε άλλο» (σελ. 48).

Σ' ένα καφενείο στα Τρίκαλα ο Γερμανός ερευνητής συναντάει έναν άλλο πρώην κρατούμενο του Νταχάου, τον Κοσμά Τζίφο και πριν τον αποχαιρετήσει του κάνει την τελευταία ερώτηση:

«Παππού, τι σημαίνει για σένα η ζωή;

- Τίποτα, παιδί μου! Τίποτα! Τίποτα!

- Και ο θάνατος;

- Πάλι, τίποτα, τίποτα.

Μου είναι δύσκολο να φύγω. Τελικά τον αποχαιρετώ. Ο παππούς σηκώνεται και με αγκαλιάζει. Με ρωτά τρεις φορές αν θα ξαναϊδωθούμε. Του απαντώ πως το ελπίζω» (σελ. 197).

Το βιβλίο τού Gustavus για τους Ελληνες κρατούμενους και τον Ζαχαριάδη παρουσιάζει ενδιαφέρουσες πλευρές, αν και θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με περισσότερα στοιχεία στο μέλλον, που ξεπερνούν το κεντρικό θέμα του. Μέσα από τις σελίδες του αναδύονται αξιοπρόσεκτες πλευρές της πολιτισμικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής τής σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας παράλληλα με την εξιστόρηση του κεντρικού θέματος του βιβλίου.

Ο Δεκέμβρης του '44 είναι ένα κεντρικό - κομβικό σημείο της δεκαετίας 1940-1950, που επηρέασε σημαντικά τις ελληνικές πολιτικές εξελίξεις, καθώς οι εσωτερικές έριδες και αντιθέσεις έφτασαν στο απόγειό τους. Οι Αγγλοι επενέβησαν ένοπλα στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων και κατόρθωσαν ν' αλλάξουν το συσχετισμό των δυνάμεων σε βάρος του ΕΛΑΣ.



*Το βιβλίο που εξέδωσε ο Μπάμπης Γραμμένος, ακούραστος θιασώτης της κρίσιμης δεκαετίας 1940-1950 και εκδότης του «Φιλίστωρα», με τίτλο: «Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης», περιλαμβάνει παλιότερες μελέτες και άρθρα που διατυπώνουν τις θέσεις τής επίσημης Αριστεράς απέναντι στα δεκεμβριανά γεγονότα.



Στο βιβλίο παρατίθενται η μελέτη του Μενελάου Λουντέμη «Ο μεγάλος Δεκέμβρης», το γραπτό τής Μέλπως Αξιώτη με τίτλο «Απάντηση σε πέντε ερωτήματα», καθώς και το χρονικό του Δεκέμβρη για τις 33 ημέρες των συγκρούσεων, όπως δημοσιεύτηκε στην αριστερή εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα».

Το βιβλίο προλογίζει ο ιστορικός Θανάσης Σφήκας, ο οποίος κάνει μια σύντομη αναφορά στα αιματηρά γεγονότα της πλατείας Συντάγματος της 3ης Δεκεμβρίου και καταλήγει με την αναφορά του κλασικού τηλεγραφήματος του Τσόρτσιλ, ο οποίος στις 5 Δεκεμβρίου διέταξε τις βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Αθήνα «να μη διστάσουν να συμπεριφερθούν όπως σε μια κατακτημένη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει εξέγερση» (σελ. 16).

Στο βιβλίο περιλαμβάνεται ακόμα και ένα παράρτημα με πρόσθετη αρθρογραφία από τον αριστερό Τύπο της εποχής για τα γεγονότα του Δεκέμβρη αλλά και τις μεταδεκεμβριανές εξελίξεις.

Οι Ελληνες κρατούμενοι του Νταχάου όπως και τα δεκεμβριανά γεγονότα είναι οι όψεις του ίδιου νομίσματος, του ελληνικού δράματος που πρόβαλε ως αποτέλεσμα της λαίλαπας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών ανακατατάξεων που προκάλεσε και που φέτος γιορτάζουμε τα 60 χρόνια από το τέλος του.

Πόσο άραγε επηρέασε και εξακολουθεί να επηρεάζει τους Ελληνες εκείνο το δράμα που εμμέσως χάραξε την Ελλάδα για πολλά χρόνια, μέχρι τις μέρες μας. Ισως την Ελλάδα περισσότερο από κάθε άλλη χώρα της ευρωπαϊκής ηπείρου καθώς ο Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχίστηκε στη χώρα μας με εμφύλιες συγκρούσεις που εκτός από τα θύματα χάραξαν τις ανθρώπινες ψυχές, τις γέμισαν με τραύματα που επηρέασαν με τη σειρά τους και τις επόμενες γενιές, έστω και αν αυτό δεν φαίνεται πάντα με μια πρώτη ματιά.

Το βιβλίο «Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης» εκφράζει αναμφίβολα την αριστερή επιχειρηματολογία για την ένοπλη σύγκρουση στην Αθήνα και τον Πειραιά εκείνον τον παγωμένο χειμώνα του 1944. Αξίζει όμως να διαβαστεί και από την άλλη πλευρά του λόφου, έστω και με κριτικό πνεύμα.

Αλλά και η επίσημη αριστερή πλευρά οφείλει 60 χρόνια μετά το τέλος της σύγκρουσης να εξετάσει βαθύτερα τα γεγονότα και να εμπλουτίσει την εμπειρία της με νέα, πιο ώριμα συμπεράσματα για την ελληνική πορεία στη διάρκεια και μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που ήταν αποτέλεσμα της ναζιστικής και φασιστικής λαίλαπας.



ΦΟΙΒΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 27/05/2005