Κρίσιμες αποφάσεις. Η ζωή μου στην πολιτική

Κριτική:

Η ζωή ενός αυτοδημιούργητου

Η μητέρα του εργαζόταν στα χωράφια, ο ίδιος φοίτησε σε νυχτερινό γυμνάσιο, μπήκε στην πολιτική στα 17, αξιοποίησε τα στοιχεία της λαϊκής καταγωγής του, έγινε καγκελάριος

«Να καταγράψει κανείς αναμνήσεις, να ενώσει μεταξύ τους τα κομμάτια που αιωρούνται στο μυαλό και να τα συνθέσει σε εικόνες. Τι ήταν σημαντικό; Ηταν σημαντικά όλα αυτά που έμειναν στη μνήμη; Ή μήπως υπάρχουν μαύρες τρύπες που καταπίνουν με δύναμη ό,τι δεν θέλει να γίνει ανάμνηση;».

Οι παραπάνω γραμμές θα μπορούσαν να αποτελούν την αρχή οιασδήποτε αυτοβιογραφίας. Οταν όμως η αυτοβιογραφία αυτή είναι γραμμένη από τον Γκέρχαρντ Σρέντερ, έναν άνθρωπο που επί μία οκταετία κυβέρνησε τη Γερμανία και η προσωπικότητά του σφράγισε την πορεία και τη φυσιογνωμία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της χώρας του, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Ο Σρέντερ είναι μια μεγάλη προσωπικότητα της Ευρώπης και ένας από τους τελευταίους πολιτικούς που, όπως ο Βίλι Μπραντ λ.χ., τον μύθο τους τον έχτισαν μόνοι τους και ό,τι πέτυχαν στη ζωή τους ήταν αποτέλεσμα σκληρής προσπάθειας, πείσματος και ακατάβλητης θέλησης.

Μια μητέρα-«λιοντάρι»

Στον προεκλογικό αγώνα του 1980 με τον Χέλμουτ Σμιτ

Ο Σρέντερ υπήρξε σε όλα του σχεδόν αυτοδημιούργητος. Και όπως προκύπτει από την αυτοβιογραφία του, η δύναμη που τον στήριξε και τον βοήθησε να υπερβεί τα εμπόδια και να ξεπεράσει τον εαυτό του ήταν η αμέριστη αγάπη της μητέρας του.

Γράφει λ.χ. στη σελ. 64 του βιβλίου του: «Η ματιά προς τα πίσω, προς την καταγωγή μου και προς αυτήν τη γυναίκα και μητέρα που την αποκαλούσαμε "λιοντάρι", με κάνει να αισθάνομαι αυτό που πάντα ήταν σημαντικό για μένα: να μην ξεχάσω ποτέ αυτό το ξεκίνημα».

Ο Σρέντερ, όπως κάθε αυτοδημιούργητος, έχει επιπλέον λόγους να υπερηφανεύεται για όσα πέτυχε στη ζωή του. Ο,τι κατάφερε το κατάφερε μόνος του. Τον κόσμο τον έμαθε μέσα στον αγώνα για την επιβίωση, την προσπάθεια να δημιουργήσει και να αναδειχθεί σε μια κοινωνία που για άλλα τον προόριζε, αλλά αυτός έθεσε από νωρίς μεγάλους στόχους και κοίταζε ψηλά για να καταλήξει να επιτύχει το μείζον.

Εχοντας λοιπόν επιτύχει σχεδόν τα πάντα, είναι εύλογο να θέλει να προβεί σε απολογισμούς και αυτοβιογραφούμενος να δώσει το παράδειγμα στις νεότερες γενιές των Γερμανών: ότι όλα μπορεί να τα πετύχει κανείς αν το επιθυμεί, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει καθαρές ιδέες, ότι θα καταβάλει κόπο, ότι θα πρέπει να υπερβεί τον εαυτό του αν θέλει να προσφέρει και να εισπράξει τη βαθύτερη ικανοποίηση που πρέπει να αναμένει κανείς από την πολιτική: ότι άφησε πίσω του έργο, και το έργο αυτό θα εκτιμηθεί και θα δημιουργήσει θετικό προηγούμενο για το μέλλον. Η ιδέα ή το όραμα ενός πολιτικού, όπως το αντιλαμβάνεται ο ίδιος, στοχεύει όχι μόνο στο να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων αλλά και να τις κάνει να λειτουργήσουν επ' ωφελεία της πολιτικής που θέλει να εφαρμόσει.

Λαϊκός και χαρισματικός

Στους πλημμυρισμένους δρόμους της Γκρίμα (Σαξονία) με τον πρωθυπουργό του κρατιδίου Γκέοργκ Μίλμπραντ

Ο Σρέντερ υπήρξε λαϊκός πολιτικός, υπό την έννοια ότι ήξερε να ακούει τους οπαδούς, τα μέλη και τα στελέχη του κόμματός του, να αντιλαμβάνεται αμέσως τι ακριβώς του έλεγαν και κυρίως τι σήμαιναν τα μηνύματα που του έστελναν. Ετσι, μπορούσε να δώσει λαϊκό έρεισμα στις δύσκολες αποφάσεις που νόμιζε ότι έπρεπε ή ήταν αναγκασμένος να λάβει.

Ο Λένιν είχε προβεί κάποτε στην ουτοπική διατύπωση πως το ιδεώδες κράτος πρέπει να οικοδομηθεί κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να το διοικήσει ακόμη και μια καθαρίστρια. Η μητέρα του Σρέντερ δεν ήταν καθαρίστρια αλλά εργαζόταν στα χωράφια προκειμένου να θρέψει μαζί με τον πατριό του Πάουλ Φόσελερ την εξαμελή τους οικογένεια. Ο πατέρας τού Σρέντερ, Φριτς, αξιωματικός της Βέρμαχτ, είχε σκοτωθεί στις 4 Οκτωβρίου 1944 στη Ρουμανία. Ο Σρέντερ φοίτησε σε νυχτερινό γυμνάσιο, ενώ την ημέρα εργαζόταν ως πωλητής σε κατάστημα και ανειδίκευτος εργάτης σε εργοστάσιο. Το 1966 μπήκε στο πανεπιστήμιο και σπούδασε νομικά. Από το 1976 ως το 1990 εργάστηκε ως δικηγόρος, περίοδο που τη θεωρεί τη σημαντικότερη, από πλευράς εμπειριών, της ζωής του.

Στην πολιτική μπήκε πολύ μικρός. Στα 17 του χρόνια έγινε μέλος της Νεολαίας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Η καριέρα του στο κόμμα υπήρξε θεαματική και τις αρχές που είχε από νέος τις εφάρμοσε αργότερα ως καγκελάριος. Από το 1982 λ.χ. υποστήριζε τη συνεργασία των Σοσιαλδημοκρατών με το κόμμα των Πρασίνων στη Γερμανία. Η ιδέα μιας οικολογικής Γερμανίας και κατ' επέκταση μιας οικολογικής Ευρώπης υπήρξε θεμελιώδης για το πολιτικό του πιστεύω. Δεν είναι επομένως τυχαίο που η συνεργασία του με τον Γιόσκα Φίσερ, στέλεχος των Πρασίνων και υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησής του, υπήρξε σχεδόν υποδειγματική.

Ο Σρέντερ αξιοποίησε τα στοιχεία της λαϊκής του καταγωγής κατά τον ιδεωδέστερο τρόπο για μια χώρα όπως η Γερμανία. Συγκινούσε τα λαϊκά στρώματα που πάντοτε τον θεωρούσαν δικό τους άνθρωπο. Ηταν πρακτικός πολιτικός και κλήθηκε να κυβερνήσει μια Γερμανία που ο διεθνής της ρόλος στα χρόνια στα οποία είχε διατελέσει καγκελάριος ήταν μεγαλύτερος από ό,τι λ.χ. κατά την περίοδο του Βίλι Μπραντ - μολονότι ο τελευταίος υπήρξε αναμφίβολα η πιο χαρισματική προσωπικότητα που πέρασε από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Οι προσωπικές του παρεμβάσεις ήταν ικανές να ανατρέψουν δημοσκοπήσεις που δεν ανατρέπονται. Στις εκλογές του 2002 το κόμμα του υστερούσε σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις σε τέτοιον βαθμό, που η διαφορά ήταν αδύνατον να ανατραπεί. Ο Σρέντερ τότε κατηγορούνταν ότι διέλυσε το σύστημα του κράτους πρόνοιας στη Γερμανία η οποία επιπλέον είχε υψηλά ποσοστά ανεργίας. Εντούτοις, παίρνοντας το ζήτημα προσωπικά, ο καγκελάριος κατέβηκε στον κόσμο, μίλησε με τους ανθρώπους, έσφιξε χιλιάδες χέρια, φόρεσε λαστιχένιες μπότες κι έπιασε το φτυάρι μαζί με τους Γερμανούς που οι καταστροφικές πλημμύρες της χρονιάς είχαν προκαλέσει τεράστις ζημιές στα σπίτια τους. Η εικόνα μίλησε στις καρδιές των λαϊκών στρωμάτων: Ηταν ο Σρέντερ, το λαϊκό παιδί, «ένας απ' αυτούς». Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα ανέτρεψε τα προγνωστικά και κέρδισε τις εκλογές - όμως δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι τις κέρδισε προσωπικά ο Σρέντερ.

Φανατικός «ευρωπαϊστής»

Το βιβλίο παρουσιάζει πρόσθετο ενδιαφέρον επειδή ο συγγραφέας αφιερώνει και πλήθος σελίδες για το πώς βλέπει το ζήτημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (ο Σρέντερ είναι «φανατικός» ευρωπαϊστής), πώς φαντάζεται τον ευρωπαϊκό ρόλο μιας Γερμανίας φιλικής προς όλους, δυναμικής, εύρωστης οικονομικά αλλά και με οικολογική ευαισθησία, πώς βλέπει το ζήτημα της συνεργασίας με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη, την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που την υποστηρίζει ένθερμα, τον γαλλογερμανικό άξονα, τις σχέσεις Ευρώπης - Αμερικής οι οποίες, ιδιαίτερα μετά την εισβολή στο Ιράκ, δεν είναι και στο καλύτερο δυνατό επίπεδο.

Αξίζει να κλείσω το κείμενο αυτό με τα λόγια του ίδιου του Σρέντερ:

«Η διαφύλαξη των φυσικών θεμελίων της ζωής και η υπέρβαση του χάσματος της ευημερίας διεθνώς είναι για μένα οι κεντρικές προκλήσεις του μέλλοντος. Μια τέτοια ατζέντα θα διέφερε σαφώς ως πρόγραμμα από άλλες και θα ασκούσε μεγάλη γοητεία στους νεότερους. Διότι θα αφορούσε τη βαθύτατη επιθυμία τους να υπάρχει μια ειρηνική συνύπαρξη στον κόσμο μας, όπου οι δυνατότητες συμμετοχής στο Εχειν και στο Λέγειν είναι δίκαια μοιρασμένες, έναν κόσμο που θα προσφέρει και στις μελλοντικές γενιές μια πατρίδα στην οποία αξίζει να ζει κανείς».

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, Το ΒΗΜΑ, 27/05/2007.