Χρονικά του περιθωρίου

Κριτική
...Στη διάρκεια της συναυλίας ενός διάσημου πολωνού βιολιστή που περιόδευε στη βορειοανατολική Αργεντινή, ο σκύλος Φερνάντο άκουγε με προσοχή, από τη θέση του στην πρώτη σειρά, με τα μάτια κλειστά και τ' αφτιά τεντωμένα, ώσπου ένα φάλτσο του μουσικού τον έκανε να βγάλει ένα σπαραχτικό ουρλιαχτό. Ο βιολιστής διέκοψε το παίξιμό του και απαίτησε να βγάλουν το σκύλο έξω από την αίθουσα. Η απάντηση των ντόπιων ήταν κατηγορηματική: «Ο Φερνάντο ξέρει τι κάνει. Ή παίζεις καλά ή φεύγεις εσύ».




Ο Χιλιανός Λουίς Σεπούλβεδα (Οβάγε, Χιλή, 1949), ένας από τους δύο σημαντικούς λατινοαμερικανούς συγγραφείς που έχουν γνωρίσει στο ελληνικό κοινό οι εκδόσεις Opera ­ο άλλος είναι ο ουρουγουανός, κάτοικος Κούβας, Ντανιέλ Τσαβαρία­, εμφανίστηκε ξανά στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Η συλλογή Χρονικά του περιθωρίου, ένατο στη σειρά βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά, μετά τα ποικίλης υφής (πολιτικά, οικολογικά, αστυνομικά κτλ.) έργα του, όπως τα «Όνομα ταυρομάχου», «Patagonia Express», «Το ημερολόγιο ενός ευαίσθητου killer», «Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ' ένα γλάρο να πετάει», αποτελείται από 34 μικρά κείμενα για κάποια υπαρκτά πρόσωπα που θέλει να βγάλει από την αφάνεια και να τους χαρίσει την αιωνιότητα.


Δεν πρόκειται για διηγήματα ­μολονότι μερικά από αυτά προσφέρονται για λογοτεχνική ανάπτυξη­ αλλά για ιστορίες που γνωρίζει ο Σεπούλβεδα είτε από προσωπικές του εμπειρίες είτε από αφηγήσεις που άκουσε. Την αφορμή για το γράψιμό τους ο συγγραφέας την εξομολογείται στην Εισαγωγή του, όπου μιλάει για μια επίσκεψή του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν Μπέλσεν στη Γερμανία. Εκεί, μη βρίσκοντας καμία ένδειξη για τον τάφο της Αννας Φρανκ, απογοητεύεται και σχολιάζει τη λήθη και την ανωνυμία που επέβαλλαν κατά καιρούς διάφοροι «δήμιοι» και προπαγανδιστές, από τον Γιόζεφ Γκέμπελς ώς τους χιλιανούς και αργεντινούς στρατιωτικούς οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για χιλιάδες θανάτους και εξαφανίσεις αντιπάλων των δικτατορικών καθεστώτων τους. Οι μικρές ιστορίες που διηγείται αφορούν ανθρώπους οι οποίοι ποτέ δεν έχουν απασχολήσει τις εφημερίδες, δεν έχουν εμπνεύσει βιογραφίες αλλά απλώς έχουν κάνει ένα φευγαλέο πέρασμα από τη ζωή, ζώντας το μοναδικό και ανεπανάληπτο προσωπικό τους έπος.


Δεν είναι όλα τα κείμενα εξαιρετικά, μολονότι ανάμεσά τους βρίσκονται και αρκετά διαμάντια, όπως τα «Οι αδελφοί Ντουάρτε», «Στα βήματα του Φιτσκαράλντο», «68», «Ο μπαρμπα-Χέμινγκουεϊ δέχεται επίσκεψη από έναν άγγελο». Η Ιστορία είναι πανταχού παρούσα στο έργο του Σεπούλβεδα: μέσα από τη δράση των Λατινοαμερικανών που αγωνίστηκαν κατά των δικτατοριών, του εβραίου ποιητή που γλίτωσε από το Ολοκαύτωμα και κατέθεσε ως μάρτυρας στις δίκες της Νυρεμβέργης, των ισπανών κονκισταδόρες που ανακάλυψαν τον Παναμά, του ιταλού μετανάστη που εγκατέλειψε την πατρίδα του και μπαρκάρισε με προορισμό την Αμερική αλλά εξόκειλε στην Αργεντινή, των Βαλκάνιων που βρέθηκαν στη δίνη των πρόσφατων εμφύλιων σπαραγμών. Εξαιρετικά κείμενα είναι επίσης το Καλά Χριστούγεννα, η ιστορία μιας γερμανίδας γιατρού που εντάχθηκε στους αντάρτες του Ελ Σαλβαδόρ και περιέθαλπε τραυματίες σε ένα υποτυπώδες χειρουργείο στη ζούγκλα, το Κάποιος ονόματι Βιδάλ, η ιστορία ενός παράνομου συνδικαλιστή στο Εκουαδόρ, τα Λευκά ρόδα του Στάλινγκραντ, η ιστορία μιας όμορφης πιλότου μαχητικού αεροπλάνου που πήρε το βάπτισμα του πυρός στον ουρανό του Στάλινγκραντ και σήμερα, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης μα και το ξέφτισμα των οραμάτων και των αξιών, ξεπουλάει τα υπάρχοντά της στα παλιατζίδικα της Μόσχας, και, τέλος, η Αγάπη και ο θάνατος, η ιστορία του γάτου του με το όνομα Ζορμπάς, και το Φερνάντο, η ιστορία ενός σκύλου που όταν πέθανε τον πένθησε μια ολόκληρη πόλη της αργεντινής επαρχίας.


Ο Σεπούλβεδα, κάτοικος πλέον Ευρώπης, με ισχυρούς δεσμούς με τη Γερμανία, είναι επόμενο να έχει επηρεαστεί από τις φιλίες και τις σχέσεις του εκεί και δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι όταν γράφει και εκδίδει απευθύνεται σε ένα μοναδικό κοινό, το γερμανικό. Αυτό έχει ως συνέπεια αφενός να είναι ατελώς πληροφορημένος για τα συμβαίνοντα στα ταραγμένα Βαλκάνια ­οι απόψεις του ταυτίζονται με εκείνες του μέσου Γερμανού που ενημερώνεται από ορισμένα ευρείας απήχησης μέσα μαζικής επικοινωνίας­ και αφετέρου να επιχειρεί κατά κάποιο τρόπο να κολακεύσει το συγκεκριμένο κοινό. Όποιος έχει διαβάσει τις κατά καιρούς συνεντεύξεις του σε ελληνικά έντυπα θα έχει διαπιστώσει, εκτός των άλλων, πόσο είναι επιρρεπής στις δημόσιες σχέσεις και στο «χάιδεμα» του κοινού που αγοράζει τα βιβλία του. Η σύνδεσή του με την οικολογική οργάνωση Greenpeace τον έχει ευαισθητοποιήσει σε πολλά περιβαλλοντικά και παρεμφερή ζητήματα, όπως για παράδειγμα η σωτηρία των δελφινιών και των φαλαινών της Μεσογείου, κάτι που τον ωθεί να «στηλιτεύσει» μέσω ενός στρατευμένου κειμένου τους «αργόσχολους πλούσιους» οι οποίοι οργώνουν τις θάλασσες με τα ταχύπλοα σκάφη τους απειλώντας τη θαλάσσια πανίδα.


Ωστόσο ο Σεπούλβεδα εξακολουθεί να παραμένει ένας ευαίσθητος παρατηρητής των τεκταινομένων σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ένας οξυδερκής σχολιαστής πολιτικών και πολιτιστικών γεγονότων και ενίοτε ένας τρυφερός παραμυθάς που συγκινείται από τα πιο ασήμαντα πράγματα.

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 29-04-2001