Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και κρίση

Τι είναι λαϊκισμός; Πώς συνδέεται το "λαϊκό" με το "λαϊκιστικό"; Τι συγκροτεί τον σύγχρονο αντιλαϊ-
κιστικό λόγο; Πώς εξηγείται η ριζοσπαστικοποίησή του; Τέλος, πώς επηρεάζει η κρίση το ελληνικό
και το ευρωπαϊκό πεδίο της σύγκρουσης λαϊκισμού/αντιλαϊκισμού;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που προσπαθεί να απαντήσει το βιβλίο των πανεπιστημιακών Ν. Σεβαστάκη και Γ. Σταυρακάκη με τίτλο Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και κρίση. Ειδικότερα, επιχειρεί να φωτίσει την εννοιολογική ταυτότητα της κατηγορίας "λαϊκισμός" και των ποικίλων χρήσεών της, αλλά και να σκιαγραφήσει το προφίλ του σύγχρονου, ενδημικού "αντιλαϊκισμού". Αποσκοπεί δε να αναδείξει τα θεωρητικά και αναλυτικά εκείνα εργαλεία που η σύγχρονη πολιτική θεωρία προσφέρει στην εναργέστερη ερμηνεία της σημασίας του "λαϊκού" και του "λαϊκισμού" για τον αναστοχασμό της δημοκρατίας.

Η οξύτατη διαμάχη λαϊκισμού-αντιλαϊκισμού αναδύεται πλέον σε κεντρικό χαρακτηριστικό της ελληνικής δημόσιας σφαίρας. Δεν περνάει μέρα, δεν ολοκληρώνεται τηλεοπτικό πάνελ, δεν λαμβάνει χώρα πολιτική συζήτηση, χωρίς αναφορά στον "λαϊκισμό". Η ερμηνεία της έκρηξης του σύγχρονου αντι-λαϊκισμού οφείλει να λάβει υπόψη τη συγκυρία και τη διαλεκτική της κρίσης. Από τη μια, η κρίση ωθεί την έκφραση των αιτημάτων των κοινωνικών στρωμάτων και των πολιτών που πλήττονται σε ένα διεκδικητικό πλαίσιο που αντιπαραθέτει τον "λαό" στις εγχώριες και ευρωπαϊκές πολιτικές και οικονομικές ελίτ. Την ίδια στιγμή, ανίκανες και απρόθυμες να οικειοποιηθούν παραγωγικά την "επιστροφή του λαού" και να μετουσιώσουν το "λαϊκό", οι εν λόγω ελίτ επιχειρούν να το απωθήσουν ανάγοντάς το στο σύστοιχό του "λαϊκιστικό", στο οποίο βολικά φορτώνουν κάθε κακοδαιμονία, συμπεριλαμβανομένων και όλων των διαχρονικών δικών τους ευθυνών.

Έτσι, ο αντιλαϊκιστικός λόγος ενεργοποιεί μια βασική αφετηριακή πεποίθηση: ότι ο λαϊκισμός, και ιδιαίτερα ένας αριστερόστροφος ή προοδευτικός λαϊκισμός, συνιστά εδώ και καιρό τον κύριο στρατηγικό εχθρό κάθε έλλογης πολιτικής, κάθε μεταρρυθμιστικής αγαθής βούλησης. Ο ριζοσπαστικοποιημένος αντι-λαϊκιστικός λόγος διεκδικεί πια με τη μεγαλύτερη δυνατή ένταση το μονοπώλιο της ορθής χρήσης του δημόσιου λόγου και της πρακτικής πολιτικής φρόνησης. Αν, όμως, η κυρίαρχη πολιτική κλίση του σημερινού αντιλαϊκισμού είναι ένας ολιγαρχικός ελιτισμός σε απόκλιση από τον πυρήνα αξιών μιας φιλελεύθερης και κοινωνικής δημοκρατίας, πώς είναι δυνατόν να καλλιεργηθεί ένας υπεύθυνος λαϊκός-δημοκρατικός πόλος - ένας υπεύθυνος, δημοκρατικός λαϊκισμός;