Φιλοσοφία για παιδιά

Η Φιλοσοφία για Παιδιά παρουσιάζεται σήμερα ως το κυρίως ρεύμα στην προσπάθεια σύνδεσης της φιλοσοφίας με το παιδί και το χώρο του σχολείου, με τρόπο ώστε να της αποδοθεί ο παιδαγωγικός ρόλος που της αναλογεί αλλά και να αναφανεί η ικανότητά της να συμμετέχει στην επίτευξη πολλαπλών στόχων, τους οποίους τα ίδια τα εκπαιδευτικά συστήματα υιοθετούν και προκρίνουν. Τα τελευταία τριάντα χρόνια το εγχείρημα αυτό έχει κινήσει την προσοχή φιλοσόφων και εκπαιδευτικών σε όλο σχεδόν τον κόσμο- ο όγκος της υπάρχουσας βιβλιογραφίας δείχνει το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη μελέτη των διαφορετικών πτυχών του τόσο σε θεωρητικό και ερευνητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της σχολικής πράξης. Τα παραδείγματα εφαρμογής του προγράμματος, έστω και σε διαφοροποιημένες εκδοχές της αρχικής πρότασης και ανάλογα με τις θεωρητικές και πρακτικές ανάγκες και δεσμεύσεις των ομάδων που αναλαμβάνουν την εφαρμογή, σε συνάρτηση επιπλέον με τις ιδιομορφίες των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων, πολλαπλασιάζονται.
Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που ενεργοποιεί συστηματικά το διάλογο, μέσω του οποίου παιδιά και δάσκαλοι συνδέονται διαμορφώνοντας κοινότητες έρευνας και θέτοντας έτσι υπό αμφισβήτηση το νοησιαρχικό μοντέλο εκπαίδευσης βασισμένο στη σιωπή των παιδιών. Η εκπαίδευση βρίσκει το νόημά της όταν τα παιδιά μπορούν να δώσουν νόημα στις εμπειρίες τους και να χειραφετηθούν. Η κριτική έρευνα και η ανάπτυξη δεξιοτήτων συλλογισμού, στοιχεία αναγκαία, μεταξύ άλλων, για μια τέτοια κατασκευή νοήματος, καλλιεργούνται κατεξοχήν στο πεδίο της φιλοσοφίας. Στην πραγματικότητα, το συγκεκριμένο μοντέλο έρχεται να δώσει διέξοδο σε μια διαπίστωση που ήδη έτρεχε στους διαδρόμους της εκπαίδευσης και των θεωριών της και που, ασφαλώς, οι λόγοι για την ανάλυσή της δεν έχουν ακόμα εξαντληθεί.
Τα ζητήματα και οι αντιρρήσεις που απορρέουν από μια τέτοια σύλληψη αναπτύσσονται σε πολλά επίπεδα και στην επεξεργασία τους εμπλέκονται τόσο η φιλοσοφία και η φιλοσοφία της παιδείας όσο και η παιδαγωγική και γενικότερα οι επιστήμες της αγωγής. Ιδιαίτερη σημασία έχει η εξέταση των ζητημάτων αυτών στο πλαίσιο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και της ελληνικής εκπαιδευτικής κουλτούρας και εμπειρίας. Σε κάθε περίπτωση, σημείο εκκίνησης είναι η πεποίθηση, που δεν παύει ποτέ ωστόσο να αμφισβητεί τον εαυτό της, ότι η φιλοσοφία είναι τόπος με απρόσμενες πηγές και ευρήματα για την εκπαίδευση. Εδώ μεταφράζεται το πρώτο βιβλίο του εκπαιδευτικού προγράμματος Lipman-Sharp, στο πλαίσιο της ενότητας η οποία απευθύνεται στο παιδί και τον εκπαιδευτικό της προσχολικής αγωγής. Η μετάφραση προτείνεται ως ένα άνοιγμα για τη μακρά συζήτηση που οφείλει να γίνει και που εμπλέκει όσους χειρίζονται στόχους, μεθόδους, εργαλεία και αξίες στην εκπαίδευση σήμερα. Η βασική ιδέα είναι ότι, σε μια μάλλον εύφλεκτη συμβίωση της φιλοσοφίας με την εκπαίδευση, η φιλοσοφία καλείται να αναγνωρίσει πόσο καλή μπορεί να είναι για την εκπαίδευση και πόσο πολλή ή λίγη φιλοσοφία ή τι είδους φιλοσοφία μπορεί ή δικαιούται να υπάρχει μέσα στην εκπαίδευση η εκπαίδευση, πάλι, τι ακριβώς θέλει από τη φιλοσοφία και πώς μπορεί ή δικαιούται να το εξασφαλίσει.
Σημειώσεις: Θεοδωροπούλου, Έλενα
Εισαγωγή: Θεοδωροπούλου, Έλενα