Αρωμα σαπουνιού

Ετικέτες, σφραγίδες και κασετίνες σαπουνιών από σαπωνοποιεία της Λέσβου, του πρώτου βιομηχανικού κέντρου στο Αιγαίο που είχε εξειδικευθεί στα τέλη του 19ου αιώνα στην παραγωγή ελαιοσαπώνων με τις σύγχρονες τεχνικές. Η μελέτη της Ευρυδίκης Σιφναίου εκτείνεται στην περίοδο1890-1950. Στο Πλωμάρι, τη δεκαετία του 1950-1960, είχαν απομείνει τρία σαπωνοποιεία ενώ η εποχή αυτή οριοθετεί τη μεγάλη υποχώρηση των σαπουνιών μπρος στα απορρυπαντικά.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το «Αρωμα Σαπουνιού», των εκδόσεων Αρχιπέλαγος, είναι μάλλον το καλύτερο coffee-table book της χρονιάς, ένα πραγματικό objet d' art. Το θέμα του αφορά τις ετικέτες, τις σφραγίδες και τις κασετίνες σαπουνιών από τα σαπωνοποιεία της Λέσβου, σε μια περίοδο που εκτείνεται από το 1890 και φτάνει έως το 1950.

Η Λέσβος, ως γνωστόν, έχει παράδοση στην ποτοποιία και την παραγωγή σαπουνιών. Με πρώτη ύλη το πυρηνέλαιο, το αλάτι, το νερό και τη σόδα, στο Πλωμάρι, στη Μυτιλήνη, στο Πέραμα και στον Πολυχνίτη, μικρές και μεγάλες μονάδες παρήγαγαν κοινά και αρωματικά σαπούνια τα οποία διοχέτευαν στην αγορά της Σμύρνης, στην Πόλη, στα νησιά του Αιγαίου και στα εμπορεία της Μαύρης Θάλασσας, ήδη κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Στην περίοδο 1875-1895 η παραγωγή του νησιού έφτανε τα 3.800.000 κιλά και γύρω στο 1912 λειτουργούσαν στη Λέσβο εκατόν δεκατρία ατμοκίνητα ελαιοτριβεία! Οι πόλεμοι, η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν παράγοντες που υποχρέωσαν τη βαθμιαία μετακίνηση των επιχειρήσεων αυτών από τη Λέσβο στην κυρίως Ελλάδα, στον Πειραιά. Το τέλος τοποθετείται στη δεκαετία 1950-60, όταν τα σαπούνια αντικαταστάθηκαν από τα απορρυπαντικά, τα υγρά σαπούνια, τα σαμπουάν κ.λπ. Η εικονογραφία του βιβλίου αντλεί χαρακτηριστικά δείγματα από όλη αυτή τη δραστηριότητα: περίτεχνα περιτυλίγματα αρωματικών σαπουνιών σχεδιασμένα κατ' απομίμηση των γαλλικών ή με στόχο την εκτεταμένη πελατεία στην Τουρκία, μεταλλικές ή ξύλινες σφραγίδες με τις οποίες αποτύπωναν τη φίρμα στο σαπούνι, κομψές κασετίνες αρωματικών σαπουνιών, ενδιαφέροντα διαφημιστικά της εποχής κ.λπ.

Η φωτογράφηση των θεμάτων (Σπύρος Κατωπόδης) είναι υποδειγματική, η ηλεκτρονική επεξεργασία τους και οι διαχωρισμοί (Νίκος Μαραβέλιας), άψογοι. Το στήσιμο, ο όλος καλλιτεχνικός σχεδιασμός (Τέτη Καμούτση) έχει άποψη, ανταποκρίνεται πλήρως στο θέμα, προβάλλει τα αντικείμενα σωστά στη σελίδα, ενώ ταυτοχρόνως συγκροτεί με αυτά μια ενιαία καλλιτεχνική εικόνα, μια αισθητική ενότητα που αφοπλίζει τη ματιά του αναγνώστη κατά τον τρόπο των αντικειμένων τέχνης. Ένα τέλειο για την περίπτωση χαρτί με σαπωνοειδή υφή (!) και μια άριστη εκτύπωση (ΤΥΠΙΚΟΝ Ο.Ε.) συντελούν στην υποδειγματική αυτή έκδοση. Ένα εξαιρετικό coffee-table book, στην κυριολεξία χάρμα οφθαλμών.

ΑΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/02/2001