Τα χρόνια με τους εξωγήινους

Οι Ολότητες, υπερμεγέθη εξωγήινα όντα, προσεδαφίζονται σε διάφορες πόλεις της Γης και κάνουν γνωστές τις προθέσεις τους στους κατοίκους της βυθίζοντάς τους στο σκοτάδι, σ' έναν νέο Μεσαίωνα. Ο άνθρωπος παύει να είναι κυρίαρχος στον πλανήτη Γη.
Κάποιοι συνεργάζονται πρόθυμα, ενώ κάποιοι άλλοι αρνούνται να υποκύψουν στη μοίρα τους, όπως η οικογένεια των Καρμάικελ. Ο γηραιός συνταγματάρχης Άνσον Καρμάικελ, εξακολουθεί να πιστεύει στην ιδέα της αντίστασης. Θα εμπνεύσει και θα πείσει μια τολμηρή νέα γενιά να αντιδράσει. Ο πρώην άσωτος γιος του, μια ώριμη χίπισσα, ένας απαθής μουσουλμάνος εκτελεστής και ένας αποστάτης χάκερ, τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους αλλά ενωμένοι με πνευματικά δεσμά, θα συνεχίσουν την κληρονομημένη παράδοση του συνταγματάρχη και θα επιχειρήσουν ν' απελευθερώσουν τον πλανήτη σκοτώνοντας τη μυστηριώδη Πρωτογενή Ολότητα.


«Ρεαλιστικό μυθιστόρημα με πολλά επεισόδια που κεντρίζουν συνεχώς την περιέργεια του αναγνώστη».

Kirkus Reviews

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το αρχετυπικό μοντέλο των εξωγήινων, που με μια ποικιλία μορφών και ρόλων κατοίκησαν στην επιστημονική φαντασία, πρέπει να αναζητηθεί στις μυθολογίες του κόσμου. Οι διάφοροι θεοί που τις επάνδρωσαν είναι υπερφυσικά και με ανάλογες ικανότητες πλάσματα. Προέρχονται πάντοτε από ένα απροσδιόριστο, άγνωστο χωροχρονικό συνεχές, υποδηλώνοντας ένα άλλο ασύλληπτο, όχι ανθρώπινο, σύμπαν. Κατ' ουσίαν πρόκειται για μια συμβολική κοινωνική-πολιτική-θρησκευτική προβολή των γήινων κέντρων εξουσίας, που επιδιώκουν με βάση το μεταφυσικό τρόμο να χειραγωγήσουν την ομάδα. Οι εξωγήινοι εγκαλούνται βασικά να προσδώσουν νόημα στον «πεπερασμένο» άνθρωπο και παράλληλα να οργανώσουν το χάος στο οποίο αυτός βρέθηκε. Σε όλες ανεξαιρέτως τις θρησκείες κυριαρχούν, ως εκ τούτου, με συγκεκριμένο ρόλο. Με ένα αυστηρά τυπικό τελετουργικό κανόνων και νόμων ο πιστός τους, υποστηρίζουν οι επί της Γης εκπρόσωποί τους ιερείς, μπορεί να εξασφαλίσει βιώσιμη καθημερινότητα, «ειρηνικό και ανεπαίσχυντο» τέλος και μια «ευτυχισμένη» αιωνιότητα.

Στη λογοτεχνία εμφανίζονται για πρώτη φορά στην «Αληθινή Ιστορία», 160 μ.Χ., του Λουκιανού, ως προβολή της ανθρώπινης μισαλλοδοξίας, ενώ εντυπωσιακές είναι οι παρουσίες τους στο «Ονειρο», 1634, του Γιοχάνες Κέπλερ, και στο «Μικρομέγα», 1752, του Βολτέρου. Η επίσημη, ωστόσο, είσοδός τους στο είδος γίνεται στο οριακό μυθιστόρημα-σταθμός «Ο πόλεμος των κόσμων», 1898, του Χ. Τζ. Ουέλς. Οι τερατόμορφοι, εξωτερικά και εσωτερικά, Αρειανοί του, που κατακτούν εν μια νυκτί ολόκληρη τη Γη, δεν είναι παρά ένα ευφές σύμβολο μέσω του οποίου ο συγγραφέας καταγγέλλει τον ανθρώπινο εφησυχασμό, την εγκληματική μακαριότητα και την υπεροπτική αδιαφορία. Εκτοτε οι εξωγήινοι θα επανεμφανίζονται στην επιστημονική φαντασία ως σύμβολα ελπίδας, απαισιοδοξίας, αποτυχίας, σωτηρίας ή ακόμα και καταδίκης. Ετσι, για παράδειγμα, στα «Χρονικά του Αρη», 1950, του Ρέι Μπράντμπερι, είναι οι εξόριστοι ενός χαμένου παραδείσου, ενώ «Οι Επικυρίαρχοι ή Το τέλος της εφηβείας», 1953, του Αρθουρ Κλαρκ, είναι οι θεϊκοί, «καλοί Σαμαρείτες», που θα οδηγήσουν τον άνθρωπο σε ένα άλλο επίπεδο ζωής, στο οποίο μόνος του δεν θα μπορούσε ποτέ να «ανέλθει».

Ο πολύ καλός Αμερικανός συγγραφέας Ρόμπερτ Σίλβερμπεργκ (γενν. 1935), με ένα πλουσιότατο έργο που ξεπερνά τα στεγανά όρια της επιστημονικής φαντασίας, χρησιμοποιεί τα διάφορα σύμβολά της για να αποκαλύψει τον άνθρωπο και τις διάφορες «κινήσεις» του, την ποιότητά του και, κυρίως, τη θέση του απέναντι σε σημαντικές καταστάσεις. Το χαρακτηριστικό της λογοτεχνικής εργασίας του είναι ο εντυπωσιακός μύθος μέσα από τον οποίο διοχετεύει δεξιοτεχνικά τους στοχαστικούς προβληματισμούς του.

Η διαφθορά της πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας, η πορεία του πολιτισμού, η διαρκώς μετεξελισσόμενη αλλά και παράλληλα επιδεινούμενη κατάσταση, η έκπτωση των αξιών, ο εκφυλισμός των συνειδήσεων, η υπαρξιακή αγωνία είναι οι κύριες εστίες του ενδιαφέροντός του. Διεξοδικά διερευνά επίσης, σχεδόν με σχολαστικότητα, αλλά με αποστασιοποιημένη αυστηρότητα και κατανόηση, τη συμπεριφορά του ανθρώπου επί ατομικού και συλλογικού επιπέδου, θεωρώντας τον αμοραλισμό τους μία από τις βασικές αιτίες που καθιστούν την καθημερινότητά του, το παρόν και το μέλλον του «ανοιχτά» σε οποιαδήποτε «εχθρική» εισβολή. Και μια τέτοια περιγράφει στο ανά χείρας σπουδαίο μυθιστόρημά του, χρησιμοποιώντας για μία ακόμη φορά τον συμβολικό εξωγήινο, η εισβολή του οποίου δεν αναστατώνει απλώς την ανθρώπινη καθημερινότητα αλλά αποκαλύπτει τον κάτοικό της και τις αντιδράσεις του σε μια κατάσταση «που δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί σ' αυτόν».



Μια παράξενη «εισβολή»



Οπως και στον Ουέλς, τον «Πατέρα όλων μας», στον οποίο και αφιερώνει το έργο του ως φόρο τιμής σε έναν από τους αρχηγέτες του είδους, οι ολότητες -έτσι ονομάζει τους εξωγήινούς του αποφεύγοντας την εν λόγω λέξη, διότι, όπως σημειώνει ειρωνικά, «θυμίζει Χόλιγουντ... ενώ η λέξη "ξένος" φέρνει στο νου την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης»- εμφανίζονται ξαφνικά και απροειδοποίητα στο προσκήνιο της ανθρώπινης Ιστορίας. Η «εισβολή» τους είναι η πλέον παράξενη, περίεργη και ακατανόητη που έγινε ποτέ. Διότι «πουθενά δεν έκαναν ανακοινώσεις. Δεν παρουσίασαν αιτήματα, δεν έβγαλαν διατάγματα, δεν έδωσαν εξηγήσεις, δεν είπαν το παραμικρό. Απλώς είχαν φτάσει». Η «ανεξήγητη», ωστόσο, παρουσία τους, «για τους λόγους που μόνον ένας θεός ξέρει», σηματοδοτεί συμβολικά και την εμφάνιση του Αλλου Εαυτού από τα βάθη του ανθρώπου. Ενός εαυτού «πάσχοντος» απο φοβίες, δεισιδαιμονίες, φαντασιώσεις, προλήψεις, προκαταλήψεις, ξενοφοβίες, εθνικισμούς, κατωτερότητες, μικρότητες, αλαζονείες, υπεροψίες, εχθρότητες, μίση, και από πολλά άλλα ανάλογα «νοσήματα».

Ο εξωγήινος όπου λειτουργεί τελικά ως κάτοπτρο μέσα στο οποίο ο άνθρωπος αντιμετωπίζει το είδωλό του απογυμνωμένο, απομυθοποιημένο, χωρίς παρωπίδες και προσωπεία και, κυρίως, χωρίς τις ψευδαισθήσεις της ανωτερότητάς του. Ενώπιος ενωπίω τώρα καλείται να αποδεχτεί την πικρή αλήθεια του: Παρ' όλη την πρόοδό του, τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματά του, τους φιλοσοφικούς ορίζοντές του και τα καλλιτεχνικά του τοπία σε επίπεδο «ανθρωπισμού», παραμένει ακόμα ο κτηνώδης κάτοικος των σπηλαίων. Αλλά για τον εξανθρωπισμό του, το «κάτοπτρο», εξωγήινος δεν εκδηλώνει καμία απολύτως διάθεση να κάνει το παραμικρό. Δεν επιθυμεί ούτε επαφή ούτε επικοινωνία. Τον αντιμετωπίζει απλά, αινιγματικά σιωπηλό, αμέτοχο και ουδέτερο, αρκούμενο στη μετάδοση» του ειδώλου που αντικατοπτρίζει. Εναπόκειται πλέον στο «είδωλο» να αξιοποιήσει τη σημασία του αντικατοπτρισμού -και να επαναπροσδιοριστεί ως υπαρξιακό ον έχοντας μια νέα πορεία.

Τα πενήντα πέντε χρόνια που παραμένουν οι Ολότητες στη Γη περνούν μέσα από το συνταγματάρχη Ανσον Καρμάικελ, «ήρωα» του πολέμου στο Βιετνάμ, γεγονός που δίνει την ευκαιρία στο συγγραφέα να κριτικάρει με αιχμηρή γλώσσα την επεμβατική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, απομυθοποιώντας τη με μια φράση: «Η Αμερική ήταν και αυτή ένα ολοκληρωτικό κράτος», του οποίου «όλες οι δήθεν δημοκρατικές ελευθερίες ήταν κατασκευασμένες απάτες». Σ' αυτή την απάτη, που προβλήθηκε πάντα περιτυλιγμένη με το χρυσόχαρτο του «αμερικανικού ονείρου», θα επιχειρήσει ο συνταγματάρχης να επανέλθει οργανώνοντας με την οικογένειά του έναν πομπώδη «Αντιστασιακό» Απελευθερωτικό Στρατό». Τα χρόνια της «εισβολής», όμως, θα αποφλοιώσουν και το «όνειρο» και την «αντίσταση», καθώς αποκαλύπτουν το περιεχόμενο του «πλοίου», γεγονός που ωθεί το συγγραφέα να διακηρύξει προς πάσα κατεύθυνση: Αλλάξτε πλεύση, διαφορετικά το σκάφος θα βυθιστεί: Είναι και το σημείο «συνάντησής» του με τον Ουέλς, ο οποίος είχε απευθύνει το ίδιο αγωνιώδες μήνυμα-έκκληση εκατό και πλέον χρόνια πριν προς ώτα μη ακουόντων, όπως απεδείχθη τελικά.

Απολύτως πειστικό και πολύ πιο εφιαλτικό από το έργο τού Ουέλς το μυθιστόρημα του Ρ.Σ. -τέρατα εν τέλει: δεν είναι οι «ξένοι» αλλά οι αυτόχθονες κάτοικοι της Γης-, με σκηνές φρίκης, τρόμου και αποκάλυψης, χωρίς να κινδυνολογεί αόριστα, θέτει τον άνθρωπο μπροστά στις ευθύνες του· και απέναντι σε μια δεδομένη κατάσταση, την οποία, απαλλαγμένη από το μυθολογικό της ένδυμα, βιώνει σχεδόν καθημερινά σε διάφορα σημεία της Γης με μια ανατριχιαστική ποικιλία εκδηλώσεων.

Δημιουργική η μετάφραση του Βαγγέλη Κατσάνη, υποβοηθά τα μέγιστα στην πρόσληψη του μηνύματος.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 15/04/2005