Το ηλιοστάσιο των αγγέλων

Έρωτας

Στο κουτί της ζωής κλειδωμένοι,
ο έρωτας μας απελευθερώνει
ο χρόνος μας σκοτώνει

Τήνος 29 Δεκεμβρίου 1999
Από ποίημα του βιβλίου σελ. 35

ΚΡΙΤΙΚΗ



Και σ' αυτήν τη συλλογή του ο Ντίνος Σιώτης εξακολουθεί να εντοπίζει, ως ευαίσθητος δέκτης των μηνυμάτων του καιρού του, και να επισημαίνει ποιητικά τις φανερές αλλά και τις αθέατες εκδοχές μιας επίβουλης πραγματικότητας, στο κέντρο και στις παρυφές της οποίας έχει εγκαταστήσει τα ενδιαιτήματά του ο θάνατος. Ενας θάνατος καθημερινός, αστικοποιημένος, κατακαθισμένος σαν σκόνη διαβρωτική στις σκέψεις, τα αισθήματα, αλλά και στα πιο κοινόχρηστα πράγματα καθημερινής χρήσης (έπιπλα, οικιακές συσκευές, προσωπικά αντικείμενα κ.λπ.), κομμένος και ραμμένος στα μέτρα των αναγκών και των συνηθειών του σύγχρονου, ερήμην του εξανδραποδισμένου, ανθρώπου. Κυρίως, όμως, ένας θάνατος που έχει χάσει τη σκοτεινή του αιχμηρότητα και δεν είναι πια το φοβερό, αναπόφευκτο, αναπάντεχο και ακαριαίο γεγονός· η αδυσώπητη ρομφαία εξ ουρανού, που έκοβε άλλοτε τον καιρό στα δύο, αποσβολώνοντάς τον. Και που μοιάζει με μια δόλια εγκαθιδρυμένη νοσηρή κατάσταση· με μία ελώδη, ολισθηρή έκταση μάλλον, στην επιφάνεια της οποίας συμβαίνουν πράγματα άλλοτε κοινότοπα και άλλοτε εξαιρετικά, αλλά πάντα επιβεβαιωτικά, αμέσως ή εμμέσως υπομνηστικά της περιρρέουσας αίσθησης της φθοράς ή του παντού καιροφυλακτούντος, φυσικού ή βίαιου, τέλους.

Ο θάνατος της κάθε μέρας, λοιπόν· ο πανταχού παρών, σαν αίσθηση σκοτεινή, προσδιορισμένη ή απροσδιόριστη, διαχυμένος σε μία πραγματικότητα διαβρωμένη -και διαβρωτική- πλαισιωμένη από έναν χρόνο επίπεδο, αδιάπτωτο και χρησιμοθηρικά υπολογισμένο· στο διαρκώς μετακινούμενο επίκεντρο της οποίας -ανάλογα με το πού έχει στραμμένη την προσοχή του το πάσχον ποιητικό υποκείμενο- η Ιστορία επαληθεύει την απανθρωπία της, καθώς ακατάπαυστα καταφτάνουν ειδήσεις από πραγματικά ή φανταστικά, κοντινά ή μακρινά πεδία μάχης. Ειδήσεις που καταφτάνουν και αραδιάζονται ανεξέλεγκτα· μακάβριοι τίτλοι εφημερίδων που κάποιος τυχαία και απερίσκεπτα λαθραναγιγνώσκει, ακούει ή βλέπει βιαστικά, όπως τον κατακλύζουν ισοπεδωμένες, πολτοποιημένες, σχεδόν παραισθητικές, λεκιάζοντας για λίγο με το αίμα τους την παγωμένη διαφάνεια της ναρκωμένης σκέψης του.

Μπροστά σ' αυτήν την πνιγηρή πραγματικότητα, «ο ποιητής ένα κενό», όπως θα έλεγε ο Σεφέρης. Και ο Ντίνος Σιώτης, πότε από τη μια και πότε από την άλλη μεριά του ωκεανού, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αμερική, μετέωρος σχεδόν («Δεν είμαι μόνιμος εδώ/ αλλά ούτε κι εκεί είμαι», δηλώνει ως οιονεί άπατρις), με τη νηφαλιότητα, ενίοτε την ψυχρότητα ενός κοσμοπολίτη, παρά τα ψήγματα της νοσταλγίας που συχνά τον διαφιλονικούν και τον ανατρέπουν. Δεν χάνει την αίσθηση της πραγματικότητας· «Η Ελλάδα είναι πιο γοητευτική από μακριά», αποφαίνεται με αφοπλιστική ψυχραιμία, μη επιτρέποντας στον εαυτό του να παρασυρθεί από διάφορες ωραιοποιητικές αυταπάτες που γεννά η απόσταση· οι αλλοιώσεις της, εξάλλου, είναι προφανέστερες για κάποιον που, όπως αυτός, διαρκώς «εκπατρίζεται» και «επαναπατρίζεται»· όπως προφανέστερες γίνονται και οι αλλοιώσεις των ανθρώπων που, κι εδώ, όπως κι εκεί, είναι μόνο «κατά φαντασίαν υγιείς». Εχουν, όπως παντού, σ' όλον τον «πολιτισμένο κόσμο, απεμπολήσει πολλές από τις φυσικές τους ιδιότητες κι έτσι, απροστάτευτοι και άγλωσσοι, μοιάζουν «πρωταγωνιστές μιας ταινίας που σκηνοθετούν τυφλοί σκηνοθέτες». Αφού ο άνθρωπος της πόλης είναι ένα πληγωμένο ζώο που άλλο δεν κάνει από το να καταβροχθίζει και να μηρυκάζει τον πόνο του.

Υπάρχει ωστόσο κάτι που διαφοροποιεί τα ποιήματα αυτού του βιβλίου από την προηγούμενη ποίηση του Ντίνου Σιώτη· υπάρχει μια υποδορίως εκδηλωνόμενη κι όμως δραστική ποιητικά διάθεσή του να γίνει, όσο του επιτρέπουν το υπερρεαλιστικό του παρελθόν και η ρεαλιστική ιδιοσυγκρασία του, εξομολογητικός. Κάτι που αμβλύνει την οξύτητα της κριτικά ανατρεπτικής ματιάς του και τον καθιστά κάπως ηπιότερο και ίσως συγκαταβατικότερο μπροστά στην αδυναμία του σύγχρονου ανθρώπου να αντισταθεί στα αδηφάγα κελεύσματα της εποχής. Κι ακόμα, τον κάνει νοσταλγικότερο για όλα όσα χάθηκαν οριστικά και αμετάκλητα ή εξακολουθούν να υπάρχουν συντηρημένα, περιβλημένα με το μανδύα μιας ανούσιας γραφικότητας. Κατά τ' άλλα, εξακολουθεί να είναι ο γνώριμος σαρκαστικός, αυτοσαρκαστικός, σατιρικός και αδέκαστος παρατηρητής των σημαντικών αλλά και των εκ πρώτης όψεως ασήμαντων, πλην ενδεικτικών της νέας «τάξης πραγμάτων» επικαιρότητας. Από την οποία αποσπά το υλικό που του είναι απολύτως απαραίτητο για την ικανοποίηση της αδιάπτωτης τάσης του να συνθέτει αλλεπάλληλες, συνειρμικά συνδεόμενες μεταξύ τους, εικόνες, στη σύνθεση των οποίων συμμετέχουν επί ίσοις όροις το παρελθόν και το παρόν, με συχνές όσο και δραστικές, ενίοτε προδικαστικές, προεκτάσεις προς το μέλλον, αφού, όπως και ο ίδιος λέει, «το παρελθόν με το παρόν/ ρίχνει τα δίχτυα του στο μέλλον».

Πάντως, οι υπερρεαλιστικές του εντάσεις μοιάζει να έχουν κάπως υποχωρήσει, καθώς εμμέσως ηνιοχούνται από την πάντα εν εγρηγόρσει κοινωνική του συνείδηση. Και το γνώριμο παιγνιώδες ύφος του, που άλλοτε εύκολα συνταίριαζε με τις σατιρικές διαθέσεις του, δείχνει κι αυτό υποσταλμένο· επισκιασμένο από κάποιες, απολογητικής υφής, διαπιστώσεις για το αναπότρεπτο της φθίνουσας πορείας των ανθρωπίνων. Υποσταλμένο και υπερσκελισμένο από ένα, όχι ακριβώς πολιτικό, αλλά ευρέως κοινωνικού φάσματος, ενδιαφέρον, που τον κρατάει σε στάση άγρυπνου παρατηρητή όλων όσα τεκταίνονται σε παγκόσμια κλίμακα, οριοθετώντας και, συνάμα, στιγματίζοντας το πεδίο της σύγχρονης Ιστορίας, με πάντα πρόδηλη την αγωνία του για τη μοίρα του ανθρώπου που είναι υποχρεωμένος να επιβιώσει μέσα στην πολυπροσωπία -ή και απροσωπία- του πολυπολιτισμικού μοντέλου των καιρών που διανύουμε.



ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 29/11/2002