Λίγο πριν το τέλος. Ρήγας Βελεστινλής

Ο Ρήγας Βελεστινλής, πρωτεργάτης του Αγώνα, άνθρωπος αποφασιστικός, δυναμικός και εύστροφος, με όλα τα χαρακτηριστικά του παράτολμου επαναστάτη, κατόρθωσε με το έργο του, διαφωτιστικό και επαναστατικό, να δείξει, πρώτος αυτός, την αναγκαιότητα του μαζικού ξεσηκωμού.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Στη σειρά «Προσωπογραφίες» ο αναγνώστης θα γνωρίσει πτυχές της ζωής προσώπων που αγωνίστηκαν όταν η Ελλάδα ξεσηκωνόταν, βαδίζοντας για λευτεριά ή και θάνατο. Από τους ανθρώπους αυτούς άλλοι βίωσαν την προετοιμασία της μεγάλης Εκρηξης κι άλλοι θυσιάστηκαν γι' αυτήν. Για χάρη της, άλλοι έχασαν το παν κι άλλοι το κέρδισαν. Αλλοι -οι περισσότεροι- φλογισμένοι, παράφοροι, πορφύρισαν μέχρι και τις πέτρες προσφέροντας το μόνο που διέθεταν, δηλαδή τη ζωή τους, μα, δυστυχώς, χάθηκαν στους παράδρομους μιας υπολογίστριας, ίσως και επίβουλης ιστορίας. Αλλοι όμως, θυσιασθέντες ή όχι, αγωνισθέντες οπωσδήποτε, είχαν την τύχη να λαμπρυνθούν, να μη λησμονηθούν στη συνείδηση του λαού, συχνά και της εξουσίας. Ο χρόνος τούς παραστάθηκε εγκαταλείποντας τους πρώτους, τους ήρωές μας του λησμονημένους ή παραμελημένους.

Βεβαίως τους πανάξιους και επιφανείς αγωνιστές, χρεώστες διά βίου εμείς, χρείαν έχουμε να τους μνημονεύουμε. Να πληροφορούμαστε τα της έκτασης της ψυχής τους, τα του ολοκαυτώματος της ζωής τους. Και γιατί όχι, κάποτε και τα της καθημερινότητάς τους. 'Η μην τάχα δεν ήταν άνθρωποι, με ό,τι και αν αυτό σημαίνει. Απωθώντας όμως τη μνήμη τους, κι ας φτάνει συχνά μέχρις εμάς τραυματισμένη, τι θα είχαμε οι επιγενέστεροι ως φυλαχτό και περίαπτο, ως τόνωση και ζωογόνηση σε δύσκολες για την υπόστασή μας ώρες; Αλλωστε η γνώση της ζωής και της προσφοράς ανθρώπων αυτού του μεγέθους παρουσιάζει πάντοτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όχι μόνο για τους ομοφύλους τους.

Ετσι το βιβλίο της Μαρίας Σκιαδαρέση είναι παραπάνω από καλόδεχτο. Και είναι φανερός ο συγγραφικός μόχθος, σε κάθε σελίδα, όπως είναι ολοφάνερες οι γνώσεις και η ιδιαίτερη ενασχόληση της πεζογράφου με θέματα που αναφέρονται στην Ιστορία. Οι σπουδές της προς τα εκεί κατευθύνθηκαν και σήμερα, εκτός της συγγραφής, ασκεί και το επάγγελμα της αρχαιολόγου. Βέβαια αυτό δεν θα σήμαινε τίποτε εάν δεν όριζε τις σελίδες του έργου της ο σεβασμός που εκπηγάζει από την προσωπικότητα του ήρωα και απευθύνεται στον νέο αναγνώστη - μα και σε αναγνώστες κάθε ηλικίας. Επιπλέον ο λόγος της είναι σαφής, σωστός, λιτός, δίχως εξάρσεις - ο πρέπων δηλαδή για αφήγημα ιστορικό.

Στο έργο «Λίγο πριν το τέλος, Ρήγας Βελεστινλής» παρακολουθούμε τις μέρες πριν από τον μαρτυρικό θάνατο του προδρόμου και πρωτεργάτη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και οραματιστή μιας επανάστασης όλων των συνυπόδουλων λαών για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Από τους κορυφαίους των αποστόλων της Εθνεγερσίας και κορυφαίος επίσης μάρτυρας. Το βιβλίο, υπό μορφήν μιας εκ βαθέων εξομολόγησης του Ρήγα, θυμίζει σελίδες ημερολογίου, το οποίο γράφεται με το αίμα της καρδιάς. Συμβαίνει αυτό στις κρίσιμες ώρες, να σπαράζει δηλαδή η απλή, αφτιασίδωτη λέξη. Αλλά εκτός της καταγραφής των αδιήγητων σχεδόν δεινών του, ο μάρτυρας ανατρέχει στα παιδικά και νεανικά του χρόνια, στη γνωριμία με τους συντρόφους τους, κάνει λόγο για τις σπουδές του, για τις πνευματικές ανησυχίες του, για ορισμένα από τα έργα του, για τη φλόγα που τον έκαιγε και τον φώτιζε. Το πάθος του για ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη. Μα στην τελευταία σελίδα, στην τελευταία πράξη δηλαδή, ακούγεται σαν παράπονο λαβωμένου αετού: «Η νύχτα είναι ζεστή. Πάλι φωνάζει εκείνο το τριζόνι που μου θυμίζει το χωριό και τα παιδικά μου χρόνια. Ας κλείσω λίγο τα μάτια. Μπορεί ο ύπνος να με λυπηθεί απόψε. Αν το πρωί μας πάρουν στ' αλήθεια από δω, πρέπει να είμαι ξεκούραστος. Το ταξίδι προβλέπεται μακρύ. Αύριο, αύριο. Είκοσι τέσσερις Ιουνίου...»

Ο Ρήγας Βελεστινλής, όπως τον πλησίασε η Μαρία Σκιαδαρέση, όπως τον ιστόρησε στις τελευταίες κρισιμότατες μέρες του, εμφανίζεται τρωτός και περήφανος, ταπεινός και αποφασισμένος, βαθύτατα ανθρώπινος, σπουδαίος σύντροφος. Να τα διαβάζουμε - κι ας μας είναι γνωστά. Για τη συντήρηση της μνήμης. Να τα γνωρίσουν και οι νέοι μας - όσο αυτό είναι δυνατόν. Για την αυτοσυνείδησή τους.

Μονάχα μια παρατήρηση - για μας σημαντική: Φρονούμε ότι οι πολλές επεξηγήσεις, οι ερμηνείες ορισμένων λέξεων, οι σημειώσεις, οι παραπομπές, οι αναφορές κουράζουν κάπως τον νεαρό αναγνώστη, ενώ για τον έμπειρο ενήλικο δεν είναι αναγκαίες, καθώς τα περισσότερα εξ αυτών του είναι γνωστά. Γιατί λ.χ. να υπάρχει ερμηνεία των λέξεων «συνωμοτικά», «καραδοκώ», «φουριόζος», «ζωοπανήγυρη» «σουγιάς»; Υπάρχει νέος που δεν τις κατέχει τις λέξεις αυτές; Το έργο ασφαλώς και δεν απευθύνεται στα μικρά παιδιά. Επομένως, προς τι; Ετσι μάλλον πληγώνεται η όμορφη ροή του κειμένου, οι σελίδες ασφυκτιούν και δυσχεραίνει η συμμετοχή του αναγνώστη.

Στην ίδια σειρά κυκλοφορεί, έργο της Μαρίας Σκιαδαρέση και αυτό, «Τα χρόνια της φωτιάς, Κωνσταντίνος Κανάρης».



ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/08/2007