Με το φεγγάρι στην πλάτη

Τι ερωτευόμαστε αλήθεια; Τον άλλο ή τον ίδιο μας τον εαυτό στο πρόσωπό του; Είναι το αντικείμενο που προκαλεί το πάθος ή το υποκείμενο με μόνο εργαλείο τις ανάγκες του και την επιθυμία να τις ικανοποιήσει; Ίσως γι' αυτό ο έρωτας είναι πάνω και πέρα από φύλα και φυλές, πάνω από τάξεις, θέσεις και ιδεολογήματα.
Το πιο ευρύ πεδίο αυτογνωσίας.
Ο Ορέστης, μεσήλικας πια, ερχόμενος στην Κωνσταντινούπολη για δεύτερη φορά ύστερα από τριάντα χρόνια, μετά από μιαν άκαρπη αναζήτηση και μιαν απρόσμενη συνάντηση, θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει τον ίδιο του τον εαυτό, περνώντας κρίση υπαρξιακή, επαγγελματική, φυλετική, καθώς και κρίση φύλου, για μια ακόμη φορά. Ο Στέφανος, ο Στηβ, η Μαργαρίτα, ο Μουράτ, η Σεράπ· έρωτες νεανικοί, αμφισβητήσεις, μνήμες, επιθυμίες και πάθη, αποκαλύψεις συγκλονιστικές. Στο τέλος μια απόφαση ζωής. Κι ας μένουν πάντα όλα αμφίβολα, στην κόψη σκότους και φωτός, λες και το φεγγάρι ήρθε και κάθισε στην πλάτη του, βάρος αβάσταχτο και εκτίναξη λυτρωτική συγχρόνως.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



«Ας αφήσω την ανεκδιήγητη σχέση των Ελλήνων με το ένδοξο παρελθόν τους κι εκείνη την κλωστή, την ίδια πάντα, που ξεκινάει να ράβει τον ελληνικό χιτώνα, συνεχίζει με το ράσο το βυζαντινό και καταλήγει στη φουστανέλα της Επανάστασης, άρρηκτη μέσα στους αιώνες». Συνοπτικά αλλά και τόσο παραστατικά καταδικάζει ο αφηγητής του μυθιστορήματος τη ζαμπελιοπαπαρρηγοπούλειο σύλληψη της ελληνικής ιστορίας. Ενας επιπλέον διεθνιστής ήρωας, απηλλαγμένος από εθνικά σύνδρομα και ρατσιστικά κατάλοιπα, έρχεται να προστεθεί στο ανακαινιζόμενο, κατά τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, πάνθεον της ντόπιας μυθιστοριογραφίας. Λάβροι οι συγγραφείς μας, μεσήλικοι ή και νεότεροι, οι περισσότεροι με σπουδές στις ανθρωπιστικές επιστήμες, προηγούνται των ιστορικών στο ξαναγράψιμο της γηγενούς ιστορίας σε ευρωπαϊκό πλέον πλαίσιο, καθώς απολαμβάνουν την ελευθερία ενός χώρου πέραν των επιστημονικών περιορισμών. Θεματική στροφή γενικότερου ενδιαφέροντος, δεδομένου ότι η μυθιστοριογραφία είναι μια αφήγηση εξαιρετικής πειθούς αλλά και ευρείας απήχησης, με τη δυνατότητα να συμβάλλει καθοριστικά στους μύθους που θα εκθρέψουν τις επόμενες γενιές, όπως και στη διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού προφίλ για τη χώρα μας.



Αϊδίνι



Στην καρδιά του μυθιστορήματος της Μ. Σκιαδαρέση, όπως αποδεικνύεται τελικά, όταν σηκώνεται το πέπλο του μυστηρίου που σκεπάζει την υπόθεση, βρίσκεται η Μικρασιατική Εκστρατεία. Οσα συνέβησαν έναν μήνα μετά την απόβαση στη Σμύρνη των συμμαχικών στρατευμάτων, τον Ιούνιο του 1919, στα περίχωρα του Αϊδινίου. Αυτά που είχατε μάθει για λεηλασίες, βιασμούς γυναικών, σφαγές και πυρπολήσεις από τα σώματα των ατάκτων κεμαλικών, τα ανασκευάζει και τα ανατρέπει το μυθιστόρημα. Τα έκτροπα έγιναν από τους στρατιώτες του ελληνικού αποσπάσματος κατά την ανακατάληψη της περιοχής. Πρόθεση του μυθιστορήματος η ανάδειξη της οπτικής του Αλλου, στην προκειμένη περίπτωση, των Τούρκων, ιδίως των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης που πανηγυρίζουν την 29η Μαΐου, ημέρα της Αλωσης. Σε αυτήν τη θέαση των πραγμάτων βοηθά η προσωπικότητα του ήρωα. Αθηναίος, γιος μικροαστών, με πατέρα Μακρονησιώτη και δηλωσία, είναι ένας υγιώς σκεπτόμενος διεθνιστής, «με διευρυμένο ερωτικό φάσμα», όπως ο ίδιος χαρακτηρίζει τις ερωτικές του εμπειρίες. Ακριβώς γύρω από την αμφιρρέπουσα φυλετική του ταυτότητα πλέκεται το μυθιστόρημα. Παντρεμένος, με έφηβη κόρη, αποφασίζει ως διευθυντικό στέλεχος πολυεθνικής εταιρείας ένα επαγγελματικό ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη. Απώτερος σκοπός του ταξιδιού η αναζήτηση του μεγάλου έρωτα της νεότητάς του, ενός τούρκου διανοούμενου και επαναστάτη, που αποδεικνύεται ελληνοτουρκική διασταύρωση με εβραϊκό μπόλιασμα.

Μυθιστόρημα ερωτικό με το άρωμα της περιπλάνησης στην Ανατολή και το σασπένς του αστυνομικού. Περιφερόμενος στην Κωνσταντινούπολη ο ήρωας παρασύρεται σε αναδρομές στο παρελθόν. Στα παιδικά χρόνια, ώστε να φανεί η μητρική καταπίεση, στην οποία συχνά αποδίδονται οι ομοφυλόφιλες τάσεις των υιών, αλλά και ο βαθύς συντηρητισμός του αριστερού πατέρα. Στα φοιτητικά χρόνια στην Αγγλία, εποχή της απριλιανής δικτατορίας στην Ελλάδα, όταν έκανε με τον ουαλλό σύντροφό του το πρώτο ταξίδι στην Τουρκία, που αποδείχθηκε μοιραίο. Τέλος, στα συζυγικά χρόνια, με την καινούργια καταπίεση, αυτή τη φορά της μεγαλοαστής γυναίκας του. Αναπολήσεις που διακόπτονται από όσα συμβαίνουν στο ταξίδι, κυρίως από την ιστορία του τούρκου εραστή, την οποία ανασυνθέτει ψηφίδα ψηφίδα χάρη σε έναν καταιγισμό συμπτώσεων.



Ταξίδι αυτογνωσίας



Σε ένα παρόμοιο μυθιστόρημα, με τόσες παράπλευρες ιστορίες και ένα πλήθος από κοινωνιολογικές παρατηρήσεις και ιστορικές αναφορές, θα ταίριαζε ένας πανόπτης αφηγητής. Η συγγραφέας όμως θέλησε να παρουσιάσει το μυθιστόρημα σαν ένα ταξίδι αυτογνωσίας, γι' αυτό και προτίμησε τη μονολογική φωνή του ήρωά της. Ολισθηρή επιλογή, καθώς οι πάλλουσες από συγκίνηση σκέψεις, τα νωπά συναισθήματα και οι στιχομυθίες που διασώζονται με το νι και με το σίγμα, μετά πάροδο τριακονταετίας, προδίδουν τον αφηγητή. Υστερα οι περιγραφές που επιμένουν σε ενδυματολογικές λεπτομέρειες ή στην επίπλωση των χώρων, καθώς και ο μελοδραματικός χαρακτήρας των στοχασμών του ήρωα, δείχνουν θηλυκή παρατηρητικότητα και ευαισθησία. Οπως και αν έχει, ο πρωτοπρόσωπος λόγος εξασφαλίζει ζωντάνια, όταν μάλιστα εκφέρεται στην τραχιά αργκό, κυρίως των νέων. Διαφορετική διάλεκτο θα περίμενε κανείς από έναν πενηντάρη χημικό, και δη ανώτερο στέλεχος πολυεθνικής εταιρείας. Ο ίδιος όμως ο ήρωας προλαβαίνει τις αντιρρήσεις μας, παρατηρώντας: «Δυστυχώς χρόνια τώρα τα αγγλικά παραμέρισαν όποια άλλη γλωσσική μνήμη απ' το κεφάλι μου, ως και τα ελληνικά μου φτώχυναν...». Ακριβώς όπως τείνουν να φτωχύνουν τα ελληνικά του μέσου αναγνώστη, που πιστεύουμε πως θα αγαπήσει το μυθιστόρημα για τη γλωσσική, φυλετική και ιδεολογική ανορθοδοξία του, που τόσο αρέσει στις ημέρες μας. Ιδιαίτερα θα ενθουσιαστεί με την ανατροπή των αντιλήψεων ή και των διδαχών γύρω από την ελληνική ιστορία, που αποπειράται η συγγραφέας.



ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 04-05-2003