0
Your Καλαθι
Σύνοψις ιστοριών ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ
Έκπτωση
56%
56%
Περιγραφή
Η αναπαραγωγή του πολύτιμου αυτού χειρογράφου του Σκυλίτση που αποτελεί θεμελιακό τεκμήριο της Ιστορίας του Βυζαντίου και γενικότερα της Νότιας Ευρώπης, υπήρξε προϊόν συνεργασίας Ελλήνων και Ισπανών επιστημόνων.
Η μεγάλη αξία του έργου έγκειται στη μοναδικότητα των πληροφοριών που μας παρέχει, δεδομένου ότι οι πηγές που χρησιμοποίησε ο Σκυλίτσης έχουν χαθεί. Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο συγγραφέας διανθίζει τη διήγησή του με τα ψυχογραφικά πορτραίτα των αυτοκρατόρων, τις ιδιορρυθμίες και τις ακολασίες τους, τις μανίες τους και τις αιρέσεις τους, ενώ παράλληλα αναφέρεται σε γεγονότα όπως εμφανίσεις κομητών, σεισμούς, χρησμούς, οιωνούς και όνειρα.
Η ενάργεια της περιγραφής συμπληρώνεται από 574 απολαυστικές μικρογραφίες που συνδυάζουν βυζαντινά, δυτικά και αραβικά τεχνοτροπικά στοιχεία, χρήσιμα για τη μελέτη της μεσαιωνικής εικονογραφίας και κυρίως της κοσμικής τέχνης.
Συλλεκτική έκδοση 3.000 αριθμημένων αντιτύπων
ΚΡΙΤΙΚΗ
Το σπάνιο χειρόγραφο του Σκυλίτση μάς παρέχει ανεκτίμητες πληροφορίες για τον κόσμο των Βυζαντινών. Ο συγγραφέας του, νομικός και δικαστής, εισάγει ένα δωρικό ύφος στην αφήγηση, σε αντιδιαστολή με το πλατειάζον του Ψελλού.
Στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα και στο πρώτο μισό του 12ου έζησε και εργάστηκε στην Κωνσταντινούπολη μια σειρά σημαντικών ιστορικών που είχαν το κοινό χαρακτηριστικό ότι ήταν επίσης νομικοί ή δικαστές: ο Μιχαήλ Ψελλός, ο Μιχαήλ Ατταλειάτης, ο Ιωάννης Ζωναράς και ο Ιωάννης Σκυλίτσης. Ανάμεσά τους ο τελευταίος με το έργο του Σύνοψις Ιστοριών κατέχει μια ξεχωριστή θέση.
Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τη ζωή του. Συνδυάζοντας ορισμένα χρονολογημένα νομικά κείμενά του με εσωτερικές ενδείξεις από την Σύνοψιν Ιστοριών και υιοθετώντας την εμπεριστατωμένη υπόθεση του Ε. Τσολάκη και άλλων ερευνητών ότι η «Συνέχεια» της Συνόψεως Ιστοριών έχει γραφτεί από τον ίδιο τον Σκυλίτση, συνάγουμε ότι γεννήθηκε λίγο μετά το 1040, ότι έγραψε την Σύνοψιν γύρω στο 1070 και τη «Συνέχειά» της μετά το 1101. Ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον Ιωάννη Θρακήσιο, που μαρτυρείται το 1092 ως «κουροπαλάτης» και «δρουγγάριος της βίγλας».
Ο πρόλογος του Σκυλίτση στην Σύνοψιν Ιστοριών είναι κείμενο ιδιάζουσας σημασίας, μια που εκεί αναφέρει τις πηγές του, μερικές από τις οποίες δεν έχουν περιέλθει ως εμάς, ενώ καταφέρεται εναντίον άλλων ιστορικών, συγχρόνων του ή παλαιοτέρων. Μεταξύ άλλων κατηγορεί τον Μιχαήλ Ψελλό ότι έγραφε ανακρίβειες, ότι του έλειπε η κρίση, ότι παρέλειπε σημαντικά γεγονότα, περιοριζόμενος στην απαρίθμηση των βασιλέων και στην καταγραφή της διαδοχής τους. Οι άλλοι χρονογράφοι και ιστορικοί, τους οποίους κατονομάζει, όλοι, κατά τη γνώμη του, έγραφαν υποκειμενικά, με σκοπό να εξυμνήσουν ή να ψέξουν τους φίλους τους και τους εχθρούς τους αντιστοίχως. Ο ίδιος αναθέτει στον εαυτό του ένα έργο δύσκολο. Πρώτον, προτίθεται να εκθέσει τα γεγονότα με συντομία, και κρατώντας τον εαυτό του απ' έξω, δηλαδή κάνοντας ελάχιστα σχόλια. Δεύτερον, και δυσκολότερο, φιλοδοξεί, χρησιμοποιώντας τις πηγές που ο ίδιος θεωρεί ατελείς και μεροληπτικές, να επιχειρήσει μια αμερόληπτη έκθεση των γεγονότων, απαλείφοντας τους επαίνους ή τους ψόγους που οφείλονταν σε προσωπικές φιλίες ή εχθρότητες του εκάστοτε συγγραφέα, συνθέτοντας τις αντιθέσεις, παραλείποντας όσα μοιάζουν με μυθεύματα και συγκρατώντας όσα φαίνονται πιθανά. Χρησιμοποιώντας επιπλέον τις προφορικές μαρτυρίες παλαιών ανδρών, ο συγγραφέας εκφράζει την πρόθεσή του να γράψει ένα κείμενο λιτό, ευκολοδιάβαστο, ένα πραγματικό ιστορικό βοήθημα.
Το ότι ο Σκυλίτσης υπόσχεται να περιγράψει τα γεγονότα με αντικειμενικότητα δεν αποτελεί πρωτοτυπία. Πρωτότυπος όμως για την εποχή του είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνεται το έργο του ιστορικού. Τόσο η σύνθεση των αντιθέσεων όσο και η προσπάθεια να γίνει διαχωρισμός μεταξύ του ιστορικά πιθανού και του απίθανου είναι μέρος του ελέγχου των πηγών και της αντιμετώπισης του παρελθόντος που αναγνωρίζουμε και σήμερα ως το καθήκον και τη συμβολή του μελετητή της Ιστορίας. Πώς ακριβώς θα έφερνε εις πέρας αυτή την εργασία, σε μια εποχή όπου η κριτική έρευνα των πηγών, όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, δεν υπήρχε, ο Σκυλίτσης δεν μας το λέει. Μπορούμε όμως να το φανταστούμε. Ο ιστορικός μας ήταν νομικός και δικαστής. Τα λίγα νομικά κείμενά του που έχουν περισωθεί δείχνουν έναν άνθρωπο με ανεξάρτητη σκέψη, πρακτικό μυαλό και παρρησία. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι αντιμετώπιζε τις πηγές του με την κριτική διάθεση ενός δικαστή, που εξετάζει τους μάρτυρες με σκοπό να ανακαλύψει την αλήθεια μέσα από αντικρουόμενες μαρτυρίες.
Δυστυχώς πολύ λίγοι ερευνητές έχουν επιχειρήσει να φωτίσουν το έργο του Σκυλίτση ως ιστορικού. Η εντύπωσή μου, βασισμένη στην προσεκτική μελέτη μιας μόνο πτυχής της Συνόψεως Ιστοριών, είναι ότι πρόκειται για συγγραφέα με άποψη και συνέπεια. Επειδή το ύφος του είναι ελλειπτικό και επειδή συνήθως αποφεύγει να εκφέρει κρίσεις σε έντονους τόνους, το κείμενό του είναι κάπως παραπλανητικό. Μοιάζει με απλή παράθεση γεγονότων, κάτω από την οποία όμως βρίσκεται ένα γερό βάθρο κρίσεων και απόψεων, το οποίο μόνο συστηματική εργασία μπορεί να αποκαλύψει.
Δύο πράγματα είναι σίγουρα: ο Ψελλός και ο Σκυλίτσης διαφέρουν όσο η μέρα με τη νύχτα στο ύφος και στον τρόπο γραφής. Ο Σκυλίτσης είχε δίκιο όταν έκανε την αντιδιαστολή ανάμεσα στο πλατειάζον ύφος του Ψελλού και στο δικό του δωρικό στυλ. Εξάλλου, όσον αφορά τη χρησιμότητα του έργου τους, μπορούμε να πούμε ότι οι δύο ιστορικοί μάς προσφέρουν διαφορετικές όψεις της εποχής τους. Αν δεν είχαμε τη Χρονογραφία του Ψελλού, θα ήταν φτωχότερη η γνώση μας για τον 11ο αιώνα, γιατί θα μας έλειπαν μερικά αριστουργηματικά ψυχολογικά πορτρέτα, η ατμόσφαιρα του Παλατιού και της Πόλης, το κακεντρεχές ή χαριτωμένο κουτσομπολιό, η ανθρώπινη διάσταση. Αν όμως δεν είχε διασωθεί η Σύνοψις Ιστοριών του Σκυλίτση, θα μας διέφευγαν πολλά γεγονότα και πολλές πληροφορίες τις οποίες δεν μπορούμε να βρούμε πουθενά αλλού. Δεν θα μπορούσαμε δηλαδή εύκολα να γράψουμε την ιστορία του 11ου αιώνα. Από αυτή την άποψη ο Σκυλίτσης πέτυχε τον στόχο που είχε θέσει στον εαυτό του.
Το χειρόγραφο της Μαδρίτης, μοναδικό στο είδος του, παρέχει τεράστιο πλούτο πληροφοριών και μέσω της εικονογράφησης. Γι' αυτό η πανομοιότυπη έκδοση από τη «Μίλητο» είναι σημαντικό γεγονός που θα χαιρετίσουν όλοι όσοι ασχολούνται με αυτή την ιστορική περίοδο, επαγγελματικά ή όχι, και όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το Βυζάντιο.
Αγγελική Λαΐου
ΤΟ ΒΗΜΑ, 17-12-2000
Η μεγάλη αξία του έργου έγκειται στη μοναδικότητα των πληροφοριών που μας παρέχει, δεδομένου ότι οι πηγές που χρησιμοποίησε ο Σκυλίτσης έχουν χαθεί. Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο συγγραφέας διανθίζει τη διήγησή του με τα ψυχογραφικά πορτραίτα των αυτοκρατόρων, τις ιδιορρυθμίες και τις ακολασίες τους, τις μανίες τους και τις αιρέσεις τους, ενώ παράλληλα αναφέρεται σε γεγονότα όπως εμφανίσεις κομητών, σεισμούς, χρησμούς, οιωνούς και όνειρα.
Η ενάργεια της περιγραφής συμπληρώνεται από 574 απολαυστικές μικρογραφίες που συνδυάζουν βυζαντινά, δυτικά και αραβικά τεχνοτροπικά στοιχεία, χρήσιμα για τη μελέτη της μεσαιωνικής εικονογραφίας και κυρίως της κοσμικής τέχνης.
Συλλεκτική έκδοση 3.000 αριθμημένων αντιτύπων
ΚΡΙΤΙΚΗ
Το σπάνιο χειρόγραφο του Σκυλίτση μάς παρέχει ανεκτίμητες πληροφορίες για τον κόσμο των Βυζαντινών. Ο συγγραφέας του, νομικός και δικαστής, εισάγει ένα δωρικό ύφος στην αφήγηση, σε αντιδιαστολή με το πλατειάζον του Ψελλού.
Στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα και στο πρώτο μισό του 12ου έζησε και εργάστηκε στην Κωνσταντινούπολη μια σειρά σημαντικών ιστορικών που είχαν το κοινό χαρακτηριστικό ότι ήταν επίσης νομικοί ή δικαστές: ο Μιχαήλ Ψελλός, ο Μιχαήλ Ατταλειάτης, ο Ιωάννης Ζωναράς και ο Ιωάννης Σκυλίτσης. Ανάμεσά τους ο τελευταίος με το έργο του Σύνοψις Ιστοριών κατέχει μια ξεχωριστή θέση.
Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τη ζωή του. Συνδυάζοντας ορισμένα χρονολογημένα νομικά κείμενά του με εσωτερικές ενδείξεις από την Σύνοψιν Ιστοριών και υιοθετώντας την εμπεριστατωμένη υπόθεση του Ε. Τσολάκη και άλλων ερευνητών ότι η «Συνέχεια» της Συνόψεως Ιστοριών έχει γραφτεί από τον ίδιο τον Σκυλίτση, συνάγουμε ότι γεννήθηκε λίγο μετά το 1040, ότι έγραψε την Σύνοψιν γύρω στο 1070 και τη «Συνέχειά» της μετά το 1101. Ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον Ιωάννη Θρακήσιο, που μαρτυρείται το 1092 ως «κουροπαλάτης» και «δρουγγάριος της βίγλας».
Ο πρόλογος του Σκυλίτση στην Σύνοψιν Ιστοριών είναι κείμενο ιδιάζουσας σημασίας, μια που εκεί αναφέρει τις πηγές του, μερικές από τις οποίες δεν έχουν περιέλθει ως εμάς, ενώ καταφέρεται εναντίον άλλων ιστορικών, συγχρόνων του ή παλαιοτέρων. Μεταξύ άλλων κατηγορεί τον Μιχαήλ Ψελλό ότι έγραφε ανακρίβειες, ότι του έλειπε η κρίση, ότι παρέλειπε σημαντικά γεγονότα, περιοριζόμενος στην απαρίθμηση των βασιλέων και στην καταγραφή της διαδοχής τους. Οι άλλοι χρονογράφοι και ιστορικοί, τους οποίους κατονομάζει, όλοι, κατά τη γνώμη του, έγραφαν υποκειμενικά, με σκοπό να εξυμνήσουν ή να ψέξουν τους φίλους τους και τους εχθρούς τους αντιστοίχως. Ο ίδιος αναθέτει στον εαυτό του ένα έργο δύσκολο. Πρώτον, προτίθεται να εκθέσει τα γεγονότα με συντομία, και κρατώντας τον εαυτό του απ' έξω, δηλαδή κάνοντας ελάχιστα σχόλια. Δεύτερον, και δυσκολότερο, φιλοδοξεί, χρησιμοποιώντας τις πηγές που ο ίδιος θεωρεί ατελείς και μεροληπτικές, να επιχειρήσει μια αμερόληπτη έκθεση των γεγονότων, απαλείφοντας τους επαίνους ή τους ψόγους που οφείλονταν σε προσωπικές φιλίες ή εχθρότητες του εκάστοτε συγγραφέα, συνθέτοντας τις αντιθέσεις, παραλείποντας όσα μοιάζουν με μυθεύματα και συγκρατώντας όσα φαίνονται πιθανά. Χρησιμοποιώντας επιπλέον τις προφορικές μαρτυρίες παλαιών ανδρών, ο συγγραφέας εκφράζει την πρόθεσή του να γράψει ένα κείμενο λιτό, ευκολοδιάβαστο, ένα πραγματικό ιστορικό βοήθημα.
Το ότι ο Σκυλίτσης υπόσχεται να περιγράψει τα γεγονότα με αντικειμενικότητα δεν αποτελεί πρωτοτυπία. Πρωτότυπος όμως για την εποχή του είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνεται το έργο του ιστορικού. Τόσο η σύνθεση των αντιθέσεων όσο και η προσπάθεια να γίνει διαχωρισμός μεταξύ του ιστορικά πιθανού και του απίθανου είναι μέρος του ελέγχου των πηγών και της αντιμετώπισης του παρελθόντος που αναγνωρίζουμε και σήμερα ως το καθήκον και τη συμβολή του μελετητή της Ιστορίας. Πώς ακριβώς θα έφερνε εις πέρας αυτή την εργασία, σε μια εποχή όπου η κριτική έρευνα των πηγών, όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, δεν υπήρχε, ο Σκυλίτσης δεν μας το λέει. Μπορούμε όμως να το φανταστούμε. Ο ιστορικός μας ήταν νομικός και δικαστής. Τα λίγα νομικά κείμενά του που έχουν περισωθεί δείχνουν έναν άνθρωπο με ανεξάρτητη σκέψη, πρακτικό μυαλό και παρρησία. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι αντιμετώπιζε τις πηγές του με την κριτική διάθεση ενός δικαστή, που εξετάζει τους μάρτυρες με σκοπό να ανακαλύψει την αλήθεια μέσα από αντικρουόμενες μαρτυρίες.
Δυστυχώς πολύ λίγοι ερευνητές έχουν επιχειρήσει να φωτίσουν το έργο του Σκυλίτση ως ιστορικού. Η εντύπωσή μου, βασισμένη στην προσεκτική μελέτη μιας μόνο πτυχής της Συνόψεως Ιστοριών, είναι ότι πρόκειται για συγγραφέα με άποψη και συνέπεια. Επειδή το ύφος του είναι ελλειπτικό και επειδή συνήθως αποφεύγει να εκφέρει κρίσεις σε έντονους τόνους, το κείμενό του είναι κάπως παραπλανητικό. Μοιάζει με απλή παράθεση γεγονότων, κάτω από την οποία όμως βρίσκεται ένα γερό βάθρο κρίσεων και απόψεων, το οποίο μόνο συστηματική εργασία μπορεί να αποκαλύψει.
Δύο πράγματα είναι σίγουρα: ο Ψελλός και ο Σκυλίτσης διαφέρουν όσο η μέρα με τη νύχτα στο ύφος και στον τρόπο γραφής. Ο Σκυλίτσης είχε δίκιο όταν έκανε την αντιδιαστολή ανάμεσα στο πλατειάζον ύφος του Ψελλού και στο δικό του δωρικό στυλ. Εξάλλου, όσον αφορά τη χρησιμότητα του έργου τους, μπορούμε να πούμε ότι οι δύο ιστορικοί μάς προσφέρουν διαφορετικές όψεις της εποχής τους. Αν δεν είχαμε τη Χρονογραφία του Ψελλού, θα ήταν φτωχότερη η γνώση μας για τον 11ο αιώνα, γιατί θα μας έλειπαν μερικά αριστουργηματικά ψυχολογικά πορτρέτα, η ατμόσφαιρα του Παλατιού και της Πόλης, το κακεντρεχές ή χαριτωμένο κουτσομπολιό, η ανθρώπινη διάσταση. Αν όμως δεν είχε διασωθεί η Σύνοψις Ιστοριών του Σκυλίτση, θα μας διέφευγαν πολλά γεγονότα και πολλές πληροφορίες τις οποίες δεν μπορούμε να βρούμε πουθενά αλλού. Δεν θα μπορούσαμε δηλαδή εύκολα να γράψουμε την ιστορία του 11ου αιώνα. Από αυτή την άποψη ο Σκυλίτσης πέτυχε τον στόχο που είχε θέσει στον εαυτό του.
Το χειρόγραφο της Μαδρίτης, μοναδικό στο είδος του, παρέχει τεράστιο πλούτο πληροφοριών και μέσω της εικονογράφησης. Γι' αυτό η πανομοιότυπη έκδοση από τη «Μίλητο» είναι σημαντικό γεγονός που θα χαιρετίσουν όλοι όσοι ασχολούνται με αυτή την ιστορική περίοδο, επαγγελματικά ή όχι, και όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το Βυζάντιο.
Αγγελική Λαΐου
ΤΟ ΒΗΜΑ, 17-12-2000
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
