Μια σάμπα για τον Σέρλοκ Χολμς

Ένα δροσερό και γεμάτο έξυπνο χιούμορ αστυνομικό μυθιστόρημα με ήρωες την Σάρα Μπερνάρ, τον αιώνιο θαυμαστή της Σέρλοκ κι ένα κλεμμένο Στραντιβάριους με φόντο τη μαγευτική Βραζιλία της μπελ επόκ.




ΚΡΙΤΙΚΗ



Το μυθιστόρημα του Βαζιλιανού Ζο Σοάρες (Ρίο ντε Τζανέιρο, 1938) «Μια σάμπα για τον Σέρλοκ Χολμς» (τίτλος πρωτότυπου «Ο Xango de Baker Street) μάς μεταφέρει στο παρελθόν. Συγκεκριμένα στο 1886, σε μια διαφορετική χώρα της αμερικανικής ηπείρου, την Βραζιλία, και σε μια εποχή που οι άνθρωποι δεν είχαν την τύχη να απολαμβάνουν τα επιτεύγματα του τεχνολογικού πολιτισμού. Εδώ, ο κατ' εξακολούθησιν δολοφόνος δεν σκοτώνει παιδιά, αλλά νεαρές γυναίκες, οι οποίες έχουν την «κακή συνήθεια» να κυκλοφορούν τις νύχτες στους δρόμους. Και αν στο προηγούμενο μυθιστόρημα χρέη ντετέκτιβ εκτελεί ένας δημοσιογράφος, σε τούτο δρα ένας πραγματικός ντετέκτιβ: ο κύριος Σέρλοκ Χολμς!

Όλα αρχίζουν τη χρονική στιγμή κατά την οποίαν η Σάρα Μπερνάρ, η εκβαμβωτική θεά του γαλλικού θεάτρου, επισκέπτεται το Ρίο με τον θίασό της, προσκαλεσμένη από μια ομάδα θαυμαστών της με επικεφαλής την Αυτού Μεγαλειότητα, τον αυτοκράτορα Πέντρο Β' της Βραζιλίας. Μια κυρία της τοπικής αριστοκρατίας, μια βαρόνη, συμβαίνει να χάσει ένα σπάνιο βιολί, ένα Στραντιβάριους, και εκλήθη ο Χολμς να βρει τον κλέφτη. Πράγματι, ο ευφυής άνδρας με τις ποικίλες γνώσεις και ικανότητες εγκαταλείπει την Μπέικερ Στριτ του Λονδίνου μαζί με τον αχώριστο φίλο του, δόκτορα Ουάτσον, επιβιβάζεται σε ένα πλοίο και περνάει στην άλλη ακτή του Ατλαντικού.

Η είδηση που συγκλονίζει την πρωτεύουσα της Βραζιλίας είναι η δολοφονία μιας πόρνης, ακρωτηριασμένης απάνθρωπα. Μάταια, ο αστυνομικός επιθεωρητής Μέλο Πιμέντα επιχειρεί να εξιχνιάσει το μυστήριο και να ανακαλύψει τον αιμοδιψή δολοφόνο, ο οποίος αντί άλλης υπογραφής αφήνει στον τόπο του εγκλήματος μια χορδή από το Στραντιβάριους! Αλλά και ο Χολμς, παρά τις αλλεπάλληλες επαγωγικές σκέψεις του, δεν κατορθώνει να βρει τη λύση του αινίγματος, τα συμπεράσματά του απέχουν παρασάγγας από την πραγματικότητα. Όλες οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα πως ο δολοφόνος δεν ανήκει στις τάξεις του περιθωρίου ούτε είναι τρόφιμος ψυχιατρικού ιδρύματος που δραπέτευσε: πρόκειται για πρόσωπο που κινείται στους χώρους της υψηλής κοινωνίας του Ρίο.

Εκτός από μουσικόφιλος, ο δράστης που θυμίζει τον ήρωα με τη διχασμένη προσωπικότητα στο «Δόκτωρ Τζέκιλ και μίστερ Χάιντ» του Ρόμπερτ Λιούις Στίβενσον είναι λάτρης της ποίησης και των βιβλίων. Όχι μόνο θαυμάζει απεριόριστα τον Ισιντόρ Ντικάς, τον γάλλο ποιητή που έγραψε τα περίφημα «Ασματα του Μαλντορόρ» και αρεσκόταν να επονομάζεται κόμης του Λοτρεαμόν, αλλά, πριν από κάθε φόνο, μελετάει εγχειρίδια ανατομίας, ώστε κάθε φορά που χτυπάει με το μαχαίρι να γνωρίζει ποιο ζωτικό όργανο του ανθρωπίνου σώματος υφίσταται ανεπανόρθωτη βλάβη. Είναι φανερό βεβαίως πως μισεί το γυναικείο φύλο, μολονότι οι αποτρόπαιοι φόνοι του προσφέρουν την απόλαυση του οργασμού.

Η αποτυχία του λονδρέζου διώκτη των παρανόμων είναι τόσο μεγάλη ­ αποτυγχάνει ακόμη και να χάσει την παρθενιά του, όταν μια νεαρή μουλάτα ηθοποιός, που γλιτώνει από τα νύχια του μανιακού, τον ερωτεύεται ­ώστε αναγκάζεται να επιστρέψει στη Γηραιά Αλβιόνα με συντροφιά το Στραντιβάριους που είχε την καλοσύνη να του παραδώσει­ μέσα στο ίδιο το σπίτι του! ­ ο δολοφόνος...

Αν ο Σέρλοκ Χολμς απέτυχε, ο συγγραφέας έφερε εις πέρας την αποστολή του, να μην αφήσει αδιάφορο, δηλαδή, τον αναγνώστη του. Η συνεχής δράση, τα ευρήματα, το εξαιρετικής ποιότητας χιούμορ, η αδιάλειπτη διακωμώδηση της αστυνομικής λογοτεχνίας, είναι στοιχεία που καθιστούν τη γραφή του γοητευτική. (Αν το μυθιστόρημα γινόταν ταινία, οι θεατές θα «πέθαιναν» από τα γέλια.) Όλη του η φιλοσοφία συμπυκνώνεται σε δύο φράσεις που παραθέτει στην αρχή του βιβλίου ως μότο. Η πρώτη είναι του Μποντλέρ: «Είμαστε όλοι τρελοί, άλλος λίγο, άλλος πολύ». Η άλλη ανήκει στον Βιτγκενστάιν: «Το χιούμορ δεν είναι διάθεση, αλλά ένας τρόπος για να βλέπει κανείς τη ζωή». Πιθανότατα, αυτό συμβαίνει επειδή ο Ζο Σοάρες είναι επιτυχημένος συγγραφέας κωμωδιών και χιουμορίστας. Το πέρασμά του από το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση στη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία τον έχουν κάνει περισσότερο δημοφιλή στη Βραζιλία.

Φίλιππος Φιλίππου, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20-09-1998