Ο Κρητικός

Στα 1833-1834 ΓΡΑΦΕΤΑΙ ο «Κρητικός», σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα, κατά την παράδοση του "Ερωτοκρίτου". Ο Σολωμός είχε παρακολουθήσει την εξέλιξη της Επανάστασης στη Μεγαλόνησο. Το καλοκαίρι του 1823 οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να καταστείλουν την εξέγερση, προχώρησαν από την Αγία Βαρβάρα στη Μεσαρά και χτύπησαν ανεπιτυχώς το λεγόμενο «Σπήλαιο του Λαβυρίνθου», όπου είχε καταφύγει πλήθος Χριστιανών. Τον Μάρτιο του επομένου έτους εισέβαλαν και στα Σφακιά. Οι Κρητικοί, κυρίως άμαχοι, αλλά και αγωνιστές, άρχισαν να φεύγουν από τη δυτική Κρήτη με καΐκια και άλλα πλοία, προσπαθώντας να σωθούν στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα και στην Πελοπόννησο.
Ο Σφακιανός οπλαρχηγός Στρατής Βουρδουμπάς αφηγείται σε επιστολή του ότι τα κρητικά καΐκια ξεκίνησαν από το Λουτρό Σφακίων, αλλά συνάντησαν, στην Ελαφόνησο, τον τουρκικό στόλο που με κανονιοβολισμούς τα υποχρέωσε να γυρίσουν στην ακτή. Εκεί, όπως γράφει και ο ιστορικός Ψιλάκης, οι Τούρκοι έσφαζαν τους γέρους, τις γριές, τα παιδιά, και αιχμαλώτιζαν τους υπόλοιπους. Τα καΐκια, αν δεν βυθίζονταν από τα κανόνια, κινδύνευαν και από το Κρητικό Πέλαγος, ιδιαίτερα τρικυμιώδες στην εποχή των γεγονότων, τον μήνα Μάρτη. Ο Σολωμός ήταν άριστα πληροφορημένος για όλα: αναφέρει ονομαστικά τη μάχη του Λαβυρίνθου, τις σφαγές, τα ναυάγια. Αναπολεί την πατρίδα των προγόνων του, την Κρήτη, τον Ψηλορείτη. [...]