Τα πρώτα βήματα του ψυχρού πολέμου (1945-1947)

"Πρόχειρα πρώτης γραφής του βιβλίου εξωτερικής πολιτικής που φάγαν τα ποντίκια το 1948 στην οροφή του παλιού σπιτιού Αιγίνης 1 Κυψέλης."



Σημείωση της Διδώς Σωτηρίου σε μια σελίδα του χειρογράφου της οδού Κοδριγκτώνος.





Μετά από δεκαετίες ξανάρχεται στο φως ένα σημαντικό ντοκουμέντο για τη διεθνή μεταπολεμική πολιτική Ιστορία και τις "κινήσεις" που θα άλλαζαν οριστικά την παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Δημοσιεύεται η πρώτη, "μεταξύ κειμένου και σημειώσεων", γραφή του βιβλίου της για τη διεθνή πολιτική τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, "το έργο μου που -όπως η ίδια έλεγε με παράπονο- το φάγαν τα ποντίκια". Αδημοσίευτο υλικό, που αγνοείτο από ένα καπρίτσιο της τύχης και ξαναβρέθηκε από ένα άλλο παιχνίδι της ίδιας, όπως φαίνεται, θεότητας.




"Το βιβλίο μου για τη διεθνή πολιτική, που το φάγαν τα ποντίκια...!» ήταν η μόνιμη επωδός, όποτε πήγαινε με τη Διδώ η κουβέντα για το 1948 και την παρανομία, που άρχισε για όλη την αριστερά μετά την αποχή από τις εκλογές του 1946, αλλά κυρίως μετά την ψήφιση του Α.Ν.509 (27.12.47). Ήταν η εποχή που η Διδώ, εκτός από κομματικά, βρέθηκε και κυριολεκτικά άστεγη. Όταν άρχισαν οι εκτεταμένες διώξεις, η Διδώ εκδιώχθηκε από το ιδιόκτητο διαμέρισμά της (μην ξεχνάμε πως τότε δεν υπήρχε Σύνταγμα, ώστε να προστατεύεται η ιδιοκτησία) της οδού Κοδριγκτώνος, υπό τις εξής συνθήκες:

Μία υπερεθνικόφρων ένοικος της πολυκατοικίας, της οποίας το επώνυμο παρέπεμπε σε εθνικά κλέη, μάζεψε υπογραφές από όλους τους υπόλοιπους ενοίκους, που υποβλήθηκαν στην Ασφάλεια. Από εκεί και πέρα, η εκδίωξη της Διδώς, ως επικίνδυνης κομμουνίστριας, ήταν μια τυπική διαδικασία.

Η περί ής ο λόγος κυρία ήταν αδελφή πολιτικού ανδρός, που αρκετά χρόνια αργότερα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έλευση της χούντας και είχε φαιδρό πολιτικό τέλος στη μεταπολίτευση. Το οικογενειακό επώνυμο των δύο παραπέμπει σε ένα θάμνο. Ας σημειωθεί πως, ακόμα κάμποσα χρόνια αργότερα, η κυρία αυτή διετέλεσε και πενθερά πρωτοκλασάτου πολιτικού, ενώ το μικρό όνομα της κόρης της, συζύγου του πολιτικού, παραπέμπει σε έναν άλλο θάμνο.

Εν πάση περιπτώσει, η Διδώ, εγκαταλείποντας το σπίτι, έκαψε ή έβρασε μέχρι πολτοποίησης τεράστιο αριθμό χειρογράφων. Το υλικό που είχε συγκεντρώσει γράφοντας τα άρθρα στον ‘Ριζοσπάστη’, αφού ήταν ήδη δημοσιευμένο, δεν είχε νόημα να το καταστρέψει. Έτσι το πήρε μαζί της στο σπίτι όπου κατέφυγε, ένα νεοκλασικό στην οδό Αιγίνης 1 στην Κυψέλη, που ανήκε στην κουνιάδα της Μ. Ιορδανίδου. Οι δυο κόρες της τελευταίας, η Αγγελική και η Πάρη, βοηθούσαν με αυταπάρνηση σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις.

Στο σπίτι αυτό η Διδώ επεξεργάστηκε όλο το υλικό της το σχετικό με τη διεθνή πολιτική και, καθώς η παρανομία δεν είχε τέλος, έκρυψε την ολοκληρωμένη μορφή του βιβλίου στη σοφίτα. Με τη λήξη της παρανομίας το 1950 το αναζήτησε και διαπίστωσε με φρίκη πως τα τρωκτικά δεν είχαν αφήσει ούτε ένα κεφάλαιο που να διαβάζεται.

Έμεινε λοιπόν με τον καημό η Διδώ για τα επόμενα 45 χρόνια, ώσπου το 1995 διαπιστώθηκε πως η παροιμιώδης αφηρημάδα της είχε αποβεί σωτήρια. Καθώς η πολυκατοικία της οδού Κοδριγκτώνος είχε χτιστεί επί Ιωάννου Μεταξά, εποχή που όλοι οι αριστεροί επινοούσαν κρύπτες στα πιο απίθανα μέρη των σπιτιών τους, η Διδώ είχε φροντίσει να υπάρχει ένα μεγάλο κενό μέσα από τα σοβατεπιά (!) του σαλονιού. Όταν εξεδιώχθη υπό των εθνικοφρόνων, κάτω από τις συνθήκες που προαναφέραμε, έκρυψε προφανώς εκεί την πρώτη μορφή του βιβλίου, πράγμα που, με όσα μεσολάβησαν τις επόμενες δεκαετίες, αποκλείεται να θυμόταν πλέον. Αργότερα, το 1995, που το διαμέρισμα έγινε δωρεά στην Εταιρεία Συγγραφέων, η ανακαίνιση αποκάλυψε άθικτα τα χειρόγραφα.

Μικρό μέρος μόνο του βιβλίου ήταν διαμορφωμένο σε κείμενο έτοιμο για δημοσίευση. Επρόκειτο για μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κειμένου και σημειώσεων και χρειάστηκε μια συναρμολόγηση των σελίδων, ώστε να μείνουν άθικτα, όχι μόνο όλα τα νοήματα, αλλά ακόμα και κάθε διατύπωση. Θα διακινδυνεύαμε να πούμε πως το βιβλίο αντιμετωπίστηκε σαν ανασκαφικό εύρημα και χρειάστηκε ανασυγκόλληση των σπαραγμάτων, χωρίς να θυσιαστεί τίποτε. Γεγονός είναι πως προέκυψε ένα ακόμα βιβλίο της Διδώς, που δείχνει μια άγνωστη πτυχή της, εκείνη του -πολύ οξυδερκούς- πολιτικού αναλυτή ή, κατά τον σημερινό νεολογισμό, του διεθνολόγου."



Νίκος Μπελογιάννης





Με την έκδοση αυτή τιμούμε τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση της Διδώς Σωτηρίου, στις 18 Φεβρουαρίου 1909, και 50 χρόνων από την πρώτη μας συνεργασία με το βιβλίο "Οι νεκροί περιμένουν" (1959).