Δημήτρης Γρ. Σπανός. Πορεία στον 20ό αιώνα

Είναι ασυνήθιστο ένας γιος να γράφει βιβλίο για τον πατέρα του και συνάμα δύσκολο να σκιαγραφήσει την προσωπικότητά του με αντικειμενικό τρόπο. Ωστόσο θεώρησα χρέος μου να το επιχειρήσω και ιδιαίτερα όταν, μετά το θάνατό του, ήρθε στα χέρια μου το αρχείο του που περιελάμβανε σημειώσεις, αναμνήσεις, επιστολές, έγγραφα, δημοσιεύματα.

Το βιβλίο αυτό κατά κύριο λόγο βασίζεται στις αυτοβιογραφικές σημειώσεις του που γράφτηκαν, άλλες ευθύς μετά τα γεγονότα, όπως οι αναφερόμενες στον πόλεμο του Σαράντα και τη Γερμανική Κατοχή, και άλλες χρόνια αργότερα, όταν διέθετε άπλετο χρόνο ως συνταξιούχος. Ο Θεός του επεδαψίλευσε μακρότητα ημερών αλλά και ποιότητα ζωής, αφού μέχρι το τέλος είχε διαύγεια πνεύματος και αξιοθαύμαστη μνήμη.

Δυστυχώς οι σημειώσεις δεν καλύπτουν όλες τις περιόδους της ζωής του. Αναφέρονται στα χρόνια τα παιδικά, σχολικά, φοιτητικά, στη στρατιωτική του θητεία, την υπηρεσία του ως δάσκαλου στη Μακεδονία, τα Ψαρά, στα χρόνια του πολέμου του 40 και της Γερμανικής Κατοχής. Για την πληρέστερη εικόνα της ζωής και του έργου του κατέφυγα στην πλούσια αλληλογραφία του, σε έγγραφα υπηρεσιακά, σε βιβλία και δημοσιεύματά του, σε φωτογραφίες και έδωσα τις αναγκαίες επεξηγήσεις. Η εικόνα συμπληρώνεται με τις προσωπικές μαρτυρίες όσων τον γνώρισαν και τον συναναστράφηκαν συγγενών, χωριανών, μαθητών, συναδέλφων και φίλων του.

Όπως παρουσιάζεται ο ίδιος ήταν ένα αγροτόπαιδο με έφεση στα γράμματα, που γνώρισε νωρίς την ορφάνια, που έζησε δύο παγκόσμιους πολέμους και μια Κατοχή, που υπηρέτησε με αφοσίωση την Πατρίδα και τη λαϊκή Παιδεία, που δοκίμασε πικρίες, που δεν τον κατέβαλαν αλλά και χαρές περισσότερες και διαρκέστερες μέσα στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο έζησε και έδρασε. Αυτές οι στιγμές, κατάθεση ψυχής, καταγράφονται στο βιβλίο αφιέρωμα στη μνήμη των γονιών μου.