Α. Φυτοκυάμου

Ο ήρωας αυτής της ιστορίας στοιχημάτιζε και τη ζωή του ακόμα πώς αν όλα τα κουκιά του κόσμου βλάσταιναν, θα επαναλαμβανόνταν το ίδιο αόρατο θαύμα: θα ευδοκιμούσαν χιλιάδες κουκιές που θα έμοιαζαν τόσο πολύ μεταξύ τους, ώστε φυτό κυάμου να ονομάζεται η καθεμιά ανεπανάληπτη μονοετής ζωούλα.
Όμως, έτσι όπως συμβαίνει και με τους ανθρώπους, αυτή η ανεπανάληπτη μοναδικότητα θα ήταν ταυτόχρονα και το πιό κοινό τους γνώρισμα. Και φαίνεται ότι αυτό ακριβώς το στοιχείο της μοναδικότητας είναι που κάνει τις πιό προσωπικές, τις πιό μοναχικές από τις στιγμές του ήρωα να καθρεφτίζουν κάτι από το είδωλο του δικού μας προσώπου.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το αφήγημα του Χ. Σπουρδαλάκη ανήκει σε αυτό το είδος γραφής που ξεδιπλώνεται χωρίς πλοκή, συγκρούσεις ή στέρεα πραγματικά γεγονότα, αναπτύσσοντας τη θεματική του όχι σε πλάτος, αλλά σε βάθος.

Ο Α. Φυτοκυάμου, κεντρικός χαρακτήρας του έργου, ζει μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Η «περιπέτειά» του εξελίσσεται μέσα στον κλειστό χώρο ενός δωματίου όπου αναπολεί, ονειροπολεί, διαλογίζεται και αναλογίζεται τα συμβάντα μιας ασήμαντης ζωής. Η οθόνη της τηλεόρασης, το σεμεδάκι μιας θείας, η μυρωδιά του σώματος γίνονται ερεθίσματα μακρόσυρτων διαλογισμών που ανασύρουν μια εσωτερικότητα θαμμένη ή απωθημένη στα βάθη της μνήμης και ενοποιούν παρελθόν, παρόν και μέλλον. Η ψευδαίσθηση, η φαντασίωση και το όνειρο ορίζουν το χωρόχρονο της ζωής του Φυτοκυάμου και συνιστούν την ιδιότυπη «πραγματικότητα» ενός κόσμου φευγαλέου και υποκειμενικού.

Ο Α. Φυτοκυάμου, «άλλοτε ποιητής και νυν οργανοποιός», καλλιτεχνική και αμφίθυμη φύση, εκφράζει μια καθολική μοναδικότητα. Είναι αυτή η ανθρώπινη μονάδα, η τόσο ιδιαίτερη και μοναδική όσο και κάθε άλλος ζωντανός οργανισμός. Αλλωστε το «Φυτοκυάμου» είναι ένα όνομα-μεταφορά παρμένο από τον κόσμο του φυτικού βασιλείου. Η μοναδικότητά του φανερώνεται στα όνειρα και τις φαντασιώσεις του και η καθολικότητά του στο γεγονός ότι αυτά τα ίδια στοιχεία θα μπορούσαν να είναι «και το κοινότερο γνώρισμα» κάθε άλλης μονάδας του φυτικού βασιλείου.

Ο αφηγητής «παίζει» με το θέμα της ετερότητας της ανθρώπινης ψυχής, αυτού του έτερου που ενυπάρχει, ορίζει και καθορίζει τον ένα και μοναδικό. Πρόκειται γι' αυτή τη διαφορετικότητα του άλλου εντός του αυτού ή του εαυτού, που δοκιμάζει τα όρια του συναισθήματος, της γραφής της ύπαρξης και του ιδίου του σώματος.

Ο Αλέξανδρος Φυτοκυάμου «πάσχει» από δύο σοβαρές «νόσους». Η μια είναι ο αθεράπευτος έρωτάς του για τη Μαργαρίτα (φυτό -γυναίκα- έτερον) και η άλλη αυτό που ο αφηγητής καταθέτει ως «Αλεξιθυμία» ή απουσία θυμικού ή όπως αλλιώς θα λέγαμε μια υπερδραστηριοποίηση των μηχανισμών άμυνας και απώθησης των πλέον μύχιων επιθυμιών του ασυνειδήτου. Η ερωτική επιθυμία βιώνεται ως αυταπάτη, ανεκπλήρωτος και ανερμάτιστος ερωτισμός, μια αίσθηση «μονίμου αναπηρίας» που επιστρέφει στο όνειρο και τη φαντασίωση με τάσεις καταστροφικές.

Η Μαργαρίτα, αποκύημα φαντασίας του Φυτοκυάμου, μπορεί να είναι η Μαργαρίτα του Φάουστ ή η Μάρθα του Τζόις, αλλά και κάθε μαργαρίτα του φυτικού βασιλείου, της μητέρας που λειτουργεί ως μήτρα γένεσης της ετερότητας του άλλου μέσα στον ίδιο και μοναδικό. Αυτή η γυναικεία ετερότητα του Φυτοκυάμου, απωθημένη από την «αλεξιθυμία» του που υποδηλώνεται από το ίδιο το όνομα (Αλέξανδρος), αποκαλύπτει τις εσώτερες διεργασίες της ονοματοποιίας και της γραφής, φανερώνοντας ως μόνη και καθολική συνάμα μήτρα γένεσής της την ερωτική επιθυμία που ενεδρεύει στο σώμα.

Ο Αλέξανδρος Φυτοκυάμου συναντά εν ονείρω την αγαπημένη και μαζί μ' αυτή τον εαυτό του και πραγματοποιεί μια ανατομία συναισθήματος, σώματος και ψυχής που οδηγούν στο θάνατο. Η ονείρωξη-αυτοερωτισμός και ο έρωτας-φόνος στο σώμα του άλλου που είμαι εγώ ορίζουν τη μετάβαση από τη γραφή στην ερωτική πράξη δοκιμάζοντας τα όρια μεταξύ φανταστικού και πραγματικού.

Ανασύροντας τις μνήμες του μεσ' από ένα παλιό τετράδιο ο Φυτοκυάμου, σαν ο άλλοτε ποιητής, «διαβάζει» τους στίχους μιας ψυχοσωματικής ποίησης της ζωής του και αντλεί από κει το κουράγιο να προχωρήσει, ενοποιώντας χρόνο και ετερότητες ή και ακόμα ενώνοντας τη φωνή του με αυτή του αφηγητή. Ετσι ο θάνατος ή η πυρπόληση του Φυτοκυάμου, που συμπίπτει με το τέλος της αφήγησης, αποτελούν τη μετάβαση από την ερωτική φαντασίωση που γίνεται γραφή στην ερωτική πράξη και το θάνατο.

Με ύφος που υποδηλώνει μοντερνιστικές καταβολές, ειρωνεία και αυτοσαρκασμό ο Χ. Σπουρδαλάκης μάς αποκαλύπτει τις εσώτερες διεργασίες της ανθρώπινης επιθυμίας, συγκινησιακές και διανοητικές. Τα συγκινησιακά υπόβαθρα της γραφής, του έρωτα και του θανάτου, απεκδυόμενα λυρισμού ή αφελούς ποιητικής έκστασης, καταγράφουν τη σωματικότητά τους, καταθέτοντας μια ανατομία αισθήσεων.

Γραμμένο με γλώσσα άφοβη, το κείμενο αφουγκράζεται ένα πλούσιο γλωσσικό και λογοτεχνικό παρελθόν και κοιτάζει προς ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον, με πυξίδα την αναβίωση της χαμένης μουσικότητας στη γραφή.



ΕΥΗ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 10/08/2001