Η δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην κοινοτική έννομη τάξη

Το βιβλίο αυτό του καθηγητή της Νομικής Σχολής της Θεσσαλονίκης Πέτρου Στάγκου είναι το αποτέλεσμα μακρόχρονης ερευνητικής και επαγγελματικής ενασχόλησης του συγγραφέα με την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και την Ένωση.



Εν απουσία γραπτού κοινοτικού δικαίου προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των προσώπων, ο κοινοτικός δικαστής επεξεργάστηκε και καθιέρωσε αρχές και αξιώματα που διασφαλίζουν την προστασία αυτών των δικαιωμάτων έναντι της δράσης των κοινοτικών οργάνων και των κρατών μελών. Σε αντίθεση όμως με άλλες νομολογιακές αρχές που αρμόζουν με την ιδιότητα της Κοινότητας ως διεθνούς οργανισμού, οι αρχές της κοινοτικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι τόσο σημαντικές, ώστε προσεγγίζουν πλέον το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ως οικοδόμημα ενός (ευρωπαϊκού) κράτους, το οποίο βέβαια δεν υπάρχει, αλλά απλώς μέσα από τη νομολογία αυτή αναγγέλλεται.

Τα τρία πρώτα από τα τέσσερα μέρη του βιβλίου είναι αφιερωμένα στη μεθοδολογία που τηρεί ο κοινοτικός δικαστής για την προστασία των ατομικών θεμελιωδών δικαιωμάτων. Εδώ, επίσης, διεξοδικά ερευνάται η κοινοτική νομολογία τεσσάρων θεμελιωδών δικαιωμάτων: ελευθερία της έκφρασης, δικαίωμα της ιδιοκτησίας, ίση μεταχείριση των προσώπων, δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Ακόμη, ολόκληρη η κοινοτική αυτή νομολογία αποτιμάται συγκριτικά, σε σχέση με την εθνική νομολογία και, κυρίως, τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Στρασβούργου.

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου συνδέει την κοινοτική νομολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου με τη συνταγματική εξέλιξη της Ένωσης, μέσα από τη συστηματική ανάλυση του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και του μελλοντικού Συντάγματος της Ευρώπης, διερευνώντας τις επιπτώσεις που προβλέπεται να έχουν αυτά τα δύο βασικά ευρωπαϊκά νομικά κείμενα στην ένδικη και στην ευρύτερη αυτή προστασία των προσώπων μέσα στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση.









ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενας από τους σημαντικούς τομείς που έχουν προστεθεί στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στο κοινοτικό σχήμα είναι αυτός της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Ομως η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στο Λουξεμβούργο παραμένει μία άγνωστη, στο ευρύ κοινό αλλά και στο νομικό κόσμο, πτυχή της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Το δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων εδώ και 40 χρόνια συμβάλλει στην πρόοδο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με τα νομικά αξιώματα που έχει επεξεργαστεί και καθιερώσει: άμεσο αποτέλεσμα του κοινοτικού δικαίου, υπεροχή του έναντι αντίθετου κανόνα του εθνικού δικαίου, ευθύνη του κράτους έναντι των προσώπων για παραβιάσεις του κοινοτικού δικαίου, κ.λπ. Καθώς το γραπτό κοινοτικό δίκαιο μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να μην υποχρεώνει τα κοινοτικά όργανα και τα κράτη - μέλη να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά την άσκηση των εξουσιών τους, ο κοινοτικός δικαστής καθιέρωσε αυτόβουλα αρχές και αξιώματα που διασφαλίζουν την προστασία αυτών των δικαιωμάτων έναντι της δράσης των υπερεθνικών οργάνων και των κρατών - μελών. Σε αντίθεση όμως με τις προηγούμενες νομολογιακές αρχές που αρμόζουν με την ιδιότητα της Κοινότητας ως διεθνούς οργανισμού, οι αρχές της κοινοτικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι τόσο σημαντικές, ώστε να προσεγγίζουν πλέον το ευρωπαϊκό οικοδόμημα με οικοδόμημα ενός (ευρωπαϊκού) κράτους, το οποίο βέβαια δεν υπάρχει, αλλά απλώς μέσα από τη νομολογία αυτή αναγγέλλεται.

Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Πέτρος Στάγκος έχει μακρόχρονη διδακτική και ερευνητική ενασχόληση με την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην κοινοτική έννομη τάξη και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καθηγητής Χρήστος Ροζάκης, η μελέτη του Π. Στάγκου είναι συστηματική, στηρίζεται σε πλούσιο πρωτογενές και βιβλιογραφικό υλικό και τιμά την ελληνική νομική επιστήμη.

Τα τρία πρώτα από τα τέσσερα μέρη του βιβλίου του Π. Στάγκου είναι αφιερωμένα στη μεθοδολογία που τηρεί ο κοινοτικός δικαστής για την προστασία των ατομικών θεμελιωδών δικαιωμάτων. Εδώ, επίσης, διεξοδικά ερευνάται η κοινοτική νομολογία τεσσάρων θεμελιωδών δικαιωμάτων: ελευθερία της έκφρασης, δικαίωμα της ιδιοκτησίας, ίση μεταχείριση των προσώπων, δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Ολόκληρη όμως η κοινοτική αυτή νομολογία αποτιμάται στη συνέχεια συγκριτικά, σε σχέση με την εθνική νομολογία της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και , κυρίως, με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Στρασβούργου.

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου συνδέει την κοινοτική νομολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου με τη συνταγματική εξέλιξη της Ενωσης. Στα κεφάλαια αυτού του μέρους η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων από τον κοινοτικό δικαστή αποδεικνύεται ότι είναι το μοναδικό επίτευγμα του κοινοτικού νομικού συστήματος στο πεδίο του αποτελεσματικού δημοκρατικού ελέγχου της δράσης τόσο των κοινοτικών οργάνων όσο και των εθνικών αρχών ενός ελέγχου, τον οποίο, εξάλλου, η συνταγματική μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης αποσκοπεί να διευρύνει ποιοτικά και να τον θεμελιώσει σε στέρεους θεσμούς και σε σαφείς νομικές βάσεις. Η αντιμετώπιση της κοινοτικής νομολογίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου κατ' αρχάς από το ισχύον σήμερα πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο, ιδιαίτερα όμως από το Χάρτη των Θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης 2000 και από τη Συνθήκη για το Σύνταγμα της Ευρώπης (που η σύνταξή της ολοκληρώθηκε πρόσφατα), διερευνάται από το συγγραφέα με κριτική διάθεση, όπως επίσης διερευνώνται οι συνέπειες τις οποίες ο Χάρτης και το μελλοντικό Σύνταγμα της Ευρώπης πρόκειται να έχουν στην ένδικη και στην ευρύτερη αυτής προστασία των προσώπων μέσα στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση.



ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 20/08/2004