Ιστορικές σημειώσεις Μόριας Λέσβου

Πρόλογος Βασίλη Αρχοντίδη.

Με χαρά παρουσιάζουμε στη Λεσβιακή Γραμματεία τις ιστορικές σημειώσεις του φιλόλογου Κωνσταντίνου Σταμματέλλη, μαζί με τον φωτισμένο πρόλογο του Βασίλη Αρχοντίδη. Ο τελευταίος δεν πρόλαβε να χαρεί δημοσιευμένο το λαμπρό αυτό κείμενο, που βιογραφεί τον ιδιόρρυθμο λόγιο της Μόριας και αποδίδει την εποχή του. Έφυγε από τον κόσμο στις 26 Ιουλίου 1983. Από την ημερομηνία αυτήν έκλεισε ο κύκλος της ζωής του, όχι όμως και της προσφοράς του. Η δημοσίευση του ανέκδοτου αυτού κειμένου, καθώς και άλλων που θα ακολουθήσουν, θα δίδουν την αίσθηση της διαρκούς κι ευεργετικής παρουσίας του Αρχοντίδη στα Γράμματα.
Η ανανέωση του ενδιαφέροντος για την ιστορία των ξεχασμένων χωριών πηγάζει από την αμφισβήτηση των αξιών της βιομηχανικής κοινωνίας και του τρόπου ζωής, όπως αρθρώνεται στις μεγαλουπόλεις. Συνάμα δείχνει τη στροφή της ιστοριογραφίας προς τα αδιαίρετα αυτά κύτταρα της ιστορικής ζωής. Η ιδεολογία της "επιστροφής στις ρίζες", που προσανατολίζει την ιστορική έρευνα, σημαδεύει την έναρξη μιας νέας εποχής στα πλαίσια της οποίας ο γενέθλιος τόπος θα ανακτήσει πλήρως την πνευματική και ηθική του διάσταση. Μεγάλο μέρος της ιστορίας του χωριού καλύπτει ο αγώνας των χωρικών για την οικοδόμηση, στελέχωση και λειτουργία σχολείου. Σχολείο και εκκλησία ήσαν οι δύο άξονες γύρω από τους οποίους συγκροτήθηκε ο πνευματικός και κοινωνικός βίος των οικισμών. Μάθηση και πίστη μετέτρεψαν τις μικρές κοινωνίες σε κοινότητες, όπου η κοινή τύχη, η αλληλεγγύη και η Παράδοση συμπλήρωναν το δεσμό της γης.