Οδός Θησέως

Ο Στέφανος είναι ένας νεαρός προγραμματιστής σε μια μεγάλη εταιρεία πληροφορικής. Ζει σε έναν απόλυτα ορθολογικό κόσμο, πιστεύοντας ότι για όλα στη ζωή υπάρχει μια εξήγηση. Ξαφνικά στην καθημερινότητά του μπαίνει μια γυναίκα, η Ελένη. Το σύστημα «Στέφανος» αρχίζει να αποσυντονίζεται, ο έρωτας ταράζει τη μηχανιστική αντίληψη του σύμπαντός του, ωστόσο οι αντιστάσεις στη διαφοροποίηση είναι ακόμα ισχυρές. Κάποια στιγμή όμως γίνεται το αναπάντεχο: η Ελένη εξαφανίζεται υπό μυστηριώδεις συνθήκες. Η απουσία της αγαπημένης του θα οδηγήσει τον Στέφανο σε μια σκοτεινή αναζήτηση, στην οποία σταδιακά θα ανακαλύψει ότι οι μέθοδοι που έχει μάθει να χρησιμοποιεί ως τώρα δεν του είναι επαρκείς. Η λύση αυτού του περίπλοκου μυστηρίου απαιτεί όχι μόνο άλγεβρα αλλά και φωτιά, όχι μόνο πρόγραμμα αλλά και φαντασία, όχι μόνο ορθολογισμό αλλά ευελιξία και ρίσκο, μα πιο πολύ απ' όλα: ν' αφήσει την καρδιά του να χτυπάει στους ρυθμούς της πραγματικής, απρόβλεπτης ζωής.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Επιτέλους, ένα θρίλερ διεθνών προδιαγραφών, κατασκευασμένο εν Ελλάδι με γνήσια, ως επί το πλείστον, γηγενή υλικά, που θα ταράξει, όπως πιστεύουμε, τουλάχιστον την εγχώρια εκδοτική αγορά. Γράφοντας εντατικά επί σειρά ετών, τουλάχιστον έξι, ο A. Σταμάτης πέτυχε, με το τέταρτο μυθιστόρημά του, ένα ανάγνωσμα μυστηρίου και δράσης, που καθηλώνει, όπως τα παλιά καλά αστυνομικά μυθιστορήματα, συνδυάζοντας ωστόσο αρετές βιβλίων τρόμου και αγωνίας πρόσφατης κοπής. Ως φαίνεται, ο συγγραφέας ξεκίνησε δοκιμάζοντας μία ακόμη παραλλαγή στο προσφιλές του θέμα· νεαρός άντρας αναζητεί την ταυτότητά του, περιπλανώμενος ανάμεσα σε πολλαπλά γονικά είδωλα και στους απατηλούς αντικατοπτρισμούς τους. Αυτή τη φορά η ιδέα ήταν ο Αλλος, με άλφα κεφαλαίο, ήτοι η πεμπτουσία της κοινωνικής ευαισθησίας στο λυκαυγές του 21ου. Για τις μυθοπλαστικές του ανάγκες ο Σταμάτης πρόβαλε αυτόν τον Αλλο στο πρόσωπο μιας πανέμορφης ύπαρξης, η οποία, μετά από ένα τρίωρο κλινοπάλης με τον σύντροφό της, και ενώ ετοιμάζεται να φύγει διακοπές μαζί του, εξαφανίζεται. Οπότε ο νεαρός ερωτευμένος ξεκινά την αναζήτησή της, που θα τον οδηγήσει, παρεμπιπτόντως, και στην αυτογνωσία. Ως εδώ η υπόθεση δείχνει προς ένα ακόμη ψυχολογικό μυθιστόρημα υπαρξιακών ανησυχιών, που θα μπορούσε να εκτυλίσσεται στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εναλλάξ με ελληνικές κωμοπόλεις και χωριά, όπως συμβαίνει στα δύο πρώτα μυθιστορήματα του συγγραφέα (Ο έβδομος ελέφαντας, Μπαρ Φλωμπέρ) ή να εκτινάσσεται στον χώρο του φανταστικού, όπου και στροβιλίζεται το προηγούμενο μυθιστόρημά του (Σαν τον κλέφτη μες στη νύχτα)· «μια κάθοδος στον Αδη», ως γράφτηκε, αναμφιβόλως συναρπαστική για τους ολίγους, ωστόσο μάλλον στρυφνή για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.



Στη σφαίρα του κυβερνοχώρου



Ειδοποιός διαφορά του καινούργιου μυθιστορήματος, η οποία και το εκτρέπει από τις ερμητικές ατραπούς, το επάγγελμα αυτού του ανώριμου τριαντάρη. Είναι προγραμματιστής. Δηλαδή ανήκει στη σχετικά νεόκοπη γενιά των ανθρώπων της πληροφορικής, που περνούν το μεγαλύτερο μέρος του εικοσιτετραώρου στον τόπο των ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Συνακόλουθα η αναζήτηση απλώνεται πέραν της πόλης των Αθηνών, στη σφαίρα του κυβερνοχώρου. Ενώ ο προγραμματιστής που αναλαμβάνει τον ρόλο του ντετέκτιβ αποκτά έναν αφανή συνεργάτη· μια διεύθυνση στο Διαδίκτυο, που τελικά θα αποδειχθεί ο εγκέφαλος στην επιχείρηση ανεύρεσης της εξαφανισθείσης. Και προφανώς οι συναντήσεις των δύο γίνονται σε ένα ηλεκτρονικό «chat δωμάτιο» για ενηλίκους.

Σε ενεστωτικό χρόνο η αφήγηση, παρακολουθεί τη δράση, περιορίζοντας τις αναμνήσεις και εντάσσοντας λειτουργικά στην ιστορία τις αναδρομές στο παρελθόν των ηρώων. Προσεκτικά αρχιτεκτονημένο το μυθιστόρημα, εξελίσσεται με την εμφάνιση συνεχώς καινούργιων προσώπων, τα οποία τελικά θα αποτελέσουν έναν καφκικό κύκλο. Πρωταρχική αρετή της διήγησης οι διεξοδικές περιγραφές χώρων και προσώπων. Ενα κομμάτι λαμπερής Αθήνας σαλεύει στο βιβλίο· από την οδό Αποκαύκων Νεαπόλεως στους πρόποδες του Λυκαβηττού, στη Σκουφά, στο Ledra Marriott της Συγγρού, στο τηλεοπτικό στούντιο στη Μεσογείων, μέχρι του Φιλοπάππου και τις σκοτεινές παρόδους της Αθηνάς, με ακραίο αλλά κομβικό σημείο το αρχοντικό της Φιλοθέης, στην οδό Θησέως. Εντυπωσιακά σκηνικά, η τελευταία λέξη της σύγχρονης τεχνολογίας και οι ήρωες στο ύψος τους· γυναίκες, νεαρές ή και ώριμες, πάντως εκπάγλου καλλονής, ανενδοίαστοι επιχειρηματίες, ιδιοφυείς επιστήμονες και εν μέσω όλων αυτών ένας καλόγερος που διαβάζει Παπαδιαμάντη και πρέπει να πεθάνει γιατί γνωρίζει πολλά. Φορτισμένη η ατμόσφαιρα, καθώς ο φόνος γίνεται σε απομονωμένη μονή της Πεντέλης, με υπόγειες σήραγγες και τρελά μαγνητικά πεδία.

Πιθανώς λίγο σχηματικοί οι ήρωες, ενώ κάποια ευρήματα παραπέμπουν σε αμερικανικές ταινίες. Ιδίως η κορύφωση της ιστορίας στον υπόγειο λαβύρινθο, με τον τερατόμορφο κάτοικό του. Ωστόσο το μυθιστόρημα παραμένει παραδοσιακό, καθώς στήνεται πάνω σε ένα φοβερό οικογενειακό μυστικό. Προγραμματιστές και χάκερ δεν είναι παρά τα τραυματισμένα παιδιά της επαναστατημένης γενιάς που υπήρξαν οι γονείς τους. Και πάλι, ο Σταμάτης εμπνέεται από τους νέους της δεκαετίας του '60 και τον μύθο τους περί κοινωνικών οραμάτων και ερωτικής απελευθέρωσης.



Κλειστοφοβικός ορθολογιστής



Αξονας του μυθιστορήματος τουλάχιστον ένας πειστικός χαρακτήρας· ο τριαντάχρονος προγραμματιστής. Κλειστοφοβικός, με το άγχος να εκδηλώνεται ψυχοσωματικά, είναι ένας ακραιφνής ορθολογιστής, δέσμιος της δυαδικής λογικής των υπολογιστών. Γι' αυτόν τα πάντα προβάλλουν ως γεωμετρικά σχήματα, ακόμη και τα λαχταριστά γυναικεία οπίσθια. Αποτελεί τον σταθερό πόλο των διαλόγων του βιβλίου, που κερδίζουν το ενδιαφέρον, αναπτύσσοντας τρέχοντες προβληματισμούς, ηθικούς και ιδεολογικούς, γύρω από την ηλεκτρονική τεχνολογία και τη χρήση της, από όπου δεν λείπει και ένα πασπάλισμα λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών αναφορών. Αν και τριτοπρόσωπη η αφήγηση, παρακολουθεί πιστά την οπτική του προγραμματιστή και εναρμονίζεται μαζί του. Κατ' αρχήν, λεκτικά. Τα υβριδιακά ελληνικά της σήμερον, κατάστικτα με αγγλικές λέξεις, κυρίως από το ιδιόλεκτο των υπολογιστών και του Διαδικτύου· οι περισσότερες λατινογραμμένες και μόνον οι πλέον αφομοιωμένες, γραμμένες ελληνιστί. Πάντως, για τις αγγλικές εκφράσεις προβλέπονται υποσελίδιες σημειώσεις, που ωστόσο πιστεύουμε ότι θίγουν τον έλληνα αναγνώστη, δεδομένων πλέον τόσο της αγγλομάθειάς του όσο και των γνώσεών του περί την πληροφορική. Αλλωστε πόσο βοηθητική είναι η απόδοση της φράσης «You are toο sophisticated for that...» με την ελληνικότατη «Είσαι πιο σοφιστικέ για να λες τέτοια...». Αλλά και οι εκφραστικοί τρόποι αλλάζουν· καινοφανείς διατυπώσεις για αισθήματα και σκέψεις σαν να επρόκειτο για εκδηλώσεις μηχανών.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για την περιπετειώδη ιστορία ενός προγραμματιστή που έρχεται αντιμέτωπος με το τέρας και θριαμβεύει χάρη στη δύναμη του έρωτα, ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του. Ενας πρακτικός νους που μαθαίνει να εμπιστεύεται τη διαίσθησή του, ακόμη και τα όνειρά του, τα οποία και κατακλύζουν την αφήγηση. Με ποιητικές καταβολές ο Σταμάτης, καταγράφει πρώτος τις υπνοφαντασίες ενός ηλεκτρονικώς προσανατολισμένου νεαρού άντρα συμβάλλοντας στη λογοτεχνία της ενυπνιογραφίας.



MAPH ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 09-11-2003