Η σχεδία της Μέδουσας

Ένας νέος άντρας, απογοητευμένος από τον εαυτό του και πικραμένος από μια αγάπη κάνει το μεγάλο άλμα-αφήνει την πολυθρόνα και πηδάει σ' ένα θαλασσοδαρμένο κατάστρωμα. Κι όταν κάποτε ανακαλύψει πως η απόφασή του δεν ήτανε σωστή, αντί να γυρίσει στα παλιά, προτιμάει τη διπλή ζωή. Μια καινούρια αγάπη τελειώνει τραγικά, ενώ συχνά στα πελάγη νομίζει πως αντικρίζει τη Σχεδία της Μέδουσας γεμάτη ζωντανούς, ετοιμοθάνατους και νεκρούς, μια μικρογραφία, όπως πιστεύει, του κόσμου που ζούμε.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ένας νέος άνδρας που ο κόσμος του είναι τα βιβλία και η μουσική, απογοητευμένος από τον εαυτό του και πικραμένος από μια αγάπη που τέλειωσε ανεξήγητα, κάνει το μεγάλο άλμα: αφήνει την πολυθρόνα του και πηδάει σε ένα θαλασσοδαρμένο κατάστρωμα. Και όταν κάποτε ανακαλύψει ότι η απόφασή του δεν ήταν σωστή, αντί να γυρίσει στα παλιά, προτιμά τη δίπολη ζωή -μια ανώδυνη, όπως λέει, απάτη- με συνένοχο ένα ζευγάρι που ποτέ δεν θα συναντήσει. Μια καινούργια αγάπη τελειώνει τραγικά, ενώ συχνά στα πελάγη νομίζει ότι αντικρίζει τη Σχεδία της Μέδουσας γεμάτη ζωντανούς, ετοιμοθάνατους και νεκρούς - μια μικρογραφία, όπως πιστεύει, του κόσμου που ζούμε.

Η Σχεδία της Μέδουσας (ο τίτλος είναι δανεισμένος από το γνωστό έργο του γάλλου ζωγράφου Ζερικό, που το νεανικό του χέρι -πέθανε στα 33 του- μας άφησε ένα εικαστικό αριστούργημα) είναι το τελευταίο μυθιστόρημα του Στέφανου Σταμάτη (Ο κάμπος με τα όνειρα, 1960, Νυχτερινή επαφή, 1964, Ο Συνήγορος, 1972, Ιάσονας ο Ξένος, 1980, Στην κοιλάδα του Ίναχου, 1991, Χάρτινοι μύθοι, 1993, Την τελευταία κραυγή την άκουσε μια πόρνη, 1999). Σε καθένα από τα έργα του ο Στ. Σταμάτης δεν διστάζει να πειραματίζεται με τη γλώσσα και με την πλοκή, μα θα μπορούσε να πει κανείς ότι τούτο το τελευταίο μυθιστόρημα είναι «το έργο της πλήρους ωριμότητάς του». Η ιστορία ξετυλίγεται με παράλληλες χρονικές διηγήσεις, ενώ συχνά πυκνά ο ήρωάς του ψελλίζει, τραγουδάει ή φωνάζει στίχους του Όσκαρ Γουάιλντ, του Ντέιβιντ Λόρενς, του Ελιοτ, του Λόρκα, του Βερλέν, αλλά και του «αυτόχειρα της Πρεβέζης» Καριωτάκη ή του μεγάλου Χαλκιδαίου Σκαρίμπα.

Το φανταστικό, λυρικό και ονειρικό στοιχείο είναι διάχυτα στη Σχεδία της Μέδουσας, που ωστόσο σε ταξιδεύει και σε «παιδεύει» - με την κυριολεκτική του έννοια το ρήμα - στις ατραπούς ενός πλήθους συναισθημάτων και καταστάσεων. Ο ήρωας ναυαγεί σε μια θάλασσα λάδι έξω από το Μπέλφαστ, γυρίζει από την Πλάθα ντελ Σολ της Μαδρίτης ως τα μπαράκια του Λίβερπουλ, χάνεται μπροστά στον «Κήπο των Ηδονών» του Ιερώνυμου Μπος, μπαρκάρει πάλι ως υποπλοίαρχος σε μια παράξενη αποστολή, βρίσκεται φυλακισμένος σε μια φυλακή της Κορνουάλης, για να γυρίσει κάποτε εκεί από όπου ξεκίνησε. Ωστόσο ο αναγνώστης περιμένει ότι κάτι ακόμη θα συμβεί. «Δεν πιστεύω στην επιστροφή» μονολογεί στο τέλος της πορείας. «... Θα πάω να ξαπλώσω κάτω από το άγαλμα του Δον Κιχώτη. Περιμένω να μου πει: Τώρα μοιάζουμε. Κι εγώ κυνηγούσα έναν ίσκιο. Μόνο που ο δικός μου δεν υπήρξε ποτέ, ενώ ο δικός σου χάθηκε. Θα μου πεις κι όσοι χάθηκαν είναι σαν ποτέ να μην υπήρξαν». Θα επιχειρήσει μία ακόμη απόδραση από την Ιθάκη; Είναι έτοιμος να το τολμήσει όσο και αν φαίνεται αποκοτιά. Αλλωστε τίποτε δεν είναι αδύνατο στη ζωή ή στον θάνατο: «Λίγα μέτρα από την ακτή» κλείνει τη διήγηση ο ήρωας «ένας γλάρος βουτάει στη θάλασσα και δεν ξαναβγαίνει. Παραξενεύτηκα, πίστευα πως οι γλάροι δεν πνίγονται».

Δ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΔΗΜΟΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ , 31-03-2002