Πρόσκληση σε γεύμα

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το «Πρόσκληση σε γεύμα» μοιάζει με οδηγό μαγειρικής ή με βιβλίο που προτείνει ιδέες για την οργάνωση ενός γεύματος και έτσι το έχουμε δει στα βιβλιοπωλεία στο ράφι με τις μαγειρικές. Οδηγός όμως δεν είναι. Είναι ένα βιβλίο που σε ταξιδεύει στις γεύσεις και στην Ιστορία. Σε ποια Ιστορία; Στην Ιστορία της παρουσίας του φαγητού στη ζωή μας! Στην Ελλάδα οι πάντες μιλούν για το φαγητό με διάφορους τρόπους και από ό,τι φαίνεται αυτό είναι κάτι που τέμνει όλες τις ιστορικές εποχές. Έτσι οι τιμές και το καλάθι της νοικοκυράς, η ποιότητα και η φρεσκάδα των προϊόντων, οι συνταγές και τα εξαρτήματα της κουζίνας απασχολούσαν και τους κατοίκους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας...

Και εκείνοι οι γενναίοι, οι πολέμαρχοι, οι μεροκαματιάρηδες και οι λιτοδίαιτοι καλόγηροι έτρωγαν στα αλήθεια; Μια ολόκληρη εποχή μάς προσκαλεί σε γεύμα. Οι μακρινοί μας πρόγονοι τα ίδια συζητούσαν, σχολίαζαν και απεικόνιζαν μέσα από την τέχνη τους.

Το βιβλίο αυτό ανήκει στην κατηγορία των βιβλίων πολλαπλών αναγνώσεων και άρα δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να το γευθεί με πολλούς τρόπους: ενδιαφέρεται για την τέχνη και την αρχαιολογία; Δεν έχει παρά να μελετήσει την εικονογράφηση. Του αρέσει το ψάρεμα; Μπορεί να δοκιμάσει τους τρόπους των βυζαντινών ψαράδων. Είναι λιχούδης; Να ψάξει να βρει τα μυρωδικά που νοστίμευαν το φαγητό. Θέλει να κάνει δίαιτα; Ας τραφεί όπως οι μοναχοί στα μοναστήρια. Θέλει να σκύψει πάνω στα κείμενα της εποχής; Μπορεί και αυτό να το κάνει.

Τελικά γιατί παρουσιάζουμε αυτό το μικρό βιβλίο; Γιατί ανοίγει ορίζοντες με εύστροφο τρόπο, ωθεί στην έρευνα και απαντά στο ερώτημα κατά πόσον η Ιστορία μπορεί να γίνει ενδιαφέρουσα και η ιστορική έρευνα συναρπαστική.

Το μόνιμο παράπονο των εκπαιδευτικών, όλων των βαθμίδων, σχετικά με την Ιστορία είναι ότι οι μαθητές τους παρακολουθούν και μελετούν ευσυνείδητα τα μαθήματά τους αλλά την επόμενη χρονιά δεν θυμούνται τίποτε! Και αυτό συμβαίνει μάλλον γιατί η Ιστορία ως τομέας είναι πολύ μακριά τους. Μακριά από τις εμπειρίες των μαθητών.

Οι απόψεις των ιστορικών ως προς τη διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο ποικίλλουν. Κάποτε ο Φερδινάνδος Μπροντέλ είχε προτείνει να διδάσκεται η Ιστορία από το σήμερα και προς τα πίσω. Έτσι τα παιδιά θα περνούσαν από αυτό που ήξεραν λίγο και ίσως είχαν ακουστά σε ζητήματα που ήξεραν λιγότερο ή καθόλου. Και το πρότεινε αυτό γιατί όλοι γνωρίζουν ότι τα παιδιά έχουν δυσκολίες στον συγχρονισμό: βιώνουν έντονα το παρόν ενώ οι διάφοροι παρελθοντικοί χρόνοι λειτουργούν αντιφατικά. Τα βιβλία που βοηθούν λοιπόν τα παιδιά να μάθουν τον χρόνο είναι τα επίκαιρα βιβλία, αυτά δηλαδή που παρουσιάζουν το τότε με βάση το σήμερα και την παρούσα εμπειρία. Το θέμα φαγητό προσφέρεται απολύτως για κάτι τέτοιο. Χώρια που έφθασε ο καιρός να στρέψουμε τα παιδιά και στη μικρή καθημερινή ιστορία των ανώνυμων ανθρώπων.

Αν κάποιος ήθελε να κάνει δουλειά με παιδιά για το φαγητό στο Βυζάντιο θα πρότεινε να διαβάζουν στην τάξη το βιβλίο «Πρόσκληση σε γεύμα» και θα συμμετείχε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού στο μοναστήρι της Καισαριανής, όπου θα έτρωγε με τα παιδιά του ένα μοναστικό γεύμα στην Τράπεζα του μοναστηριού. Θα έψαχνε τα περί φαγητού στον Τόμο Ε' του έργου «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» του Φαίδωνος Κουκουλέ (εκδόσεις Παπαζήση), θα ζύμωνε στην τάξη ψωμί, θα πρότεινε στους μαθητές να φάνε στο διάλειμμα παξιμάδια, φρέσκο τυρί και φρούτα αντί για τυρόπιτα, θα έφτιαχνε τουρσιά και αγιοζούμι νοστιμισμένο με μυρωδικά, θα οργάνωνε ένα γεύμα στην τάξη παρουσιάζοντας τις διατροφικές συνήθειες εκείνης της εποχής. Και τελικά οι μαθητές του δασκάλου αυτού θα διαπίστωναν ότι υπάρχουν κοινά σημεία μεταξύ του σήμερα και του τότε. Και κυρίως δεν θα ξεχνούσαν ποτέ!

Μόνο γάρο, τη σάλτσα που αηδίασε τον γερμανό πρεσβευτή Λουιτπράνδο όταν το 968 επισκέφτηκε τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά στην Κωνσταντινούπολη, δεν θα μπορούσαν να παρασκευάσουν.



ΜΑΡΙΖΑ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 07-06-1998