Θεωρία της αφήγησης

Πρόκειται για ένα έργο που, ξεφεύγοντας από το πλαίσιο του στρουκτουραλισμού, διαλέγεται αδιάκοπα με τα σπουδαιότερα θεωρητικά ρεύματα της επιστήμης της λογοτεχνίας, την παραδοσιακή φιλολογία και ιστορία της λογοτεχνίας, το ρωσικό και τσέχικο φορμαλισμό, τη νέα υφολογία, το γαλλικό δομισμό κτλ.
Προσφέρει ένα πλήρες εργαλειακό απόθεμα για τη διερεύνηση των βασικών κατηγοριών του "αφηγητή", της "προοπτικής" και του γραμματικού "προσώπου εκφοράς". Τις κατηγορίες αυτές τις οργανώνει σ' ένα εύληπτο σύστημα τριών "δυαδικών αντιθέσεων" (αφηγητής/ενδοσκοπητής -εσωτερική/εξωτερική προοπτική- πρωτοπρόσωπη/τριτοπρόσωπη αφήγηση). Οι συναρτήσεις αντιθέσεων αποτελούν τις συνιστώσες των τριών "αφηγηματικών σχημάτων (ΑΣ), τα οποία βρίσκονται στο κέντρο της θεωρίας: Συγγραφικό ΑΣ, Πρωτοπρόσωπο ΑΣ, Προσωποπαγές ΑΣ.
Η «Θεωρία της αφήγησης» μπορεί να αναγνωστεί ως γενικό έργο της αφηγηματολογίας, αλλά και ως βοήθημα για επιμέρους προβλήματα του πεζού λόγου. Οι εκτενείς πίνακες όρων και εννοιών θα παροτρύνουν τον αναγνώστη και σε μια τέτοια χρήση του βιβλίου.




ΚΡΙΤΙΚΗ



Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον της έρευνας, αλλά και του ευρύτερου αναγνωστικού κοινού αυξάνεται και στην Ελλάδα για τη θεωρία και την κριτική της λογοτεχνίας. Μετά τις τεκμηριωμένες εκδόσεις για το θέμα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης πληθαίνουν και τα γενικότερα ή εξειδικευμένα άρθρα από το φάσμα των αρχαίων και νεότερων φιλολογιών και από την οπτική γωνία των διαφόρων θεωριών της λογοτεχνίας. Ένα πλήρες και αξιόλογο βοήθημα στον τομέα αυτόν παρουσίασαν τελευταία οι Επιστημονικές Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.


Την ελληνική μετάφραση, την εισαγωγή και την όλη επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε η δρ Κυριακή Χρυσομάλλη-Χένριχ, γνωστή στους κύκλους των νεοελληνιστών της Γερμανίας και της Θεσσαλονίκης ερευνήτρια σε θέματα κριτικής και θεωρίας αφηγηματικών κειμένων. Πρόκειται για την πλήρη και πετυχημένη απόδοση της Θεωρίας της αφήγησης του Φραντς Κ. Στάντσελ στα ελληνικά, 20 χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση του σημαντικού αυτού έργου στον γερμανόφωνο χώρο. Η αγγλική μετάφραση στα 1984 του εξασφάλισε διεθνή αναγνώριση.


Η μεταφράστρια κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για τη μετάφραση. Επεξεργάστηκε και πέτυχε μέσα από άπειρες δυσκολίες, εννοιολογικές και λεκτικές, ένα χρηστικό και κατανοητό κείμενο απαραίτητο όχι μόνο για τη νεολογική ορολογία του σε όλους όσοι ασχολούνται με τον αφηγηματικό λόγο. Η συμβολή της θα πρέπει να εκτιμηθεί ιδιαίτερα, διότι παρουσίασε το έργο του Στάντσελ στο σύνολό του, ενώ ως τώρα ό,τι είχε δημοσιευθεί στα ελληνικά ήταν αποσπασματικό και ελλιπές. Η ίδια μάλιστα, ως ειδική στη θεωρία της λογοτεχνίας, αναφέρεται στη μεταφορά της ορολογίας αυτής από τη μία στην άλλη γλώσσα σαν «στη δημιουργία μιας μικρής ζούγκλας, που βέβαια συχνά δεν είναι μικρότερη και στις άλλες γλώσσες από τις οποίες προέρχεται».


Η ελληνική έκδοση εμπλουτίζεται με προλογικά σημειώματα της Χρυσομάλλη-Χένριχ, με πολύτιμους βιβλιογραφικούς πίνακες και με εκτεταμένα ελληνογερμανικά και γερμανοελληνικά ευρετήρια εννοιών και ορολογίας. Η βαθύτερη προσέγγιση με αυτόν τον τρόπο στο κλασικό έργο του Στάντσελ προσφέρει ένα ιδιαίτερα σοβαρό στήριγμα μελέτης στον έλληνα θεωρητικό ερευνητή της λογοτεχνίας, ασχέτως αν ασπάζεται τη θεωρία της αφήγησης του αυστριακού συγγραφέα ή όχι.

ΒΑΣΟΣ ΜΑΘΙΟΠΟΥΛΟΣ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 21-01-2001