Θαλασσινές ιστορίες (16ος-19ος αιώνας)

Ένα μοναδικό λογοτεχνικό ταξίδι με συντροφιά κορυφαίους, κυρίως Αμερικανούς, συγγραφείς. Μια ανθολογία που καλύπτει περίπου τρεις αινώνες (1600-1900) της αμερικανικής και, εν μέρει, αγγλικής θαλασσινής ιστορίας (Α' τόμος).
Το φάσμα των εμπειριών που προβάλλει το βιβλίο ατυό -το δουλεμπόριο, τα εξερευνητικά ταξίδια στον Ειρηνικό και την Ανταρκτική, οι ανταρσίες και οι ναυμαχίες, η φαλαινοθηρία, η κοινωνική ζωή στα θρυλικά υπερωκεάνια -απεικονίζει τον καταλυτικό ρόλο της θάλασσας στη ζωή των ανθρώπων.
Πολλές από τις πιο δυνατές φωνές σ' αυτή τη συλλογή δεν ανήκουν σε διάσημους συγγραφείς, αλλά σε ανθρώπους που η ζωή τους χάρισε εντυπώσεις από πρώτο χέρι για τη θάλασσα: αποίκους και ναυτικούς, καπετάνιους και καπετάνισσες, φαλαινοθήρες και αξιωματικούς του ναυτικού, διπλωμάτες και τυχοδιώκτες. Υπάρχουν στιγμές σπάνιας βιαιότητας και σπάνιας ομορφιάς. Ο Τζον Λίντιαρντ είναι αυτόπτης μάρτυρας του βίαιου θανάτου του πλοιάρχου Κουκ. Ο Όουεν Τσέις καταγράφει τη στιγμή που το φαλαινοθηρικό «Έσσεξ» υποκύπτει στη συντριπτική επίθεση μιας πελώριας φάλαινας και η Τσέλια Θάξτερ, κόρη φαροφύλακα, ζωγραφίζει μια έξοχη θαλασσογραφία.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



H ανθολογία με τον τίτλο Θαλασσινές ιστορίες καλύπτει περίπου τρεις αιώνες (1600-1900) της αμερικανικής και εν μέρει της αγγλικής θαλασσινής λογοτεχνίας. Γι' αυτό και ο πρωτότυπος τίτλος της είναι American Sea Writing. Α Literary Anthology, που ναι μεν μπορεί να περιστρέφεται γύρω από θέματα που αφορούν κυρίως τους Αγγλοσάξονες και τον αποικισμό της Αμερικής, αλλά ενδιαφέρει βεβαίως και τον οικουμενικό αναγνώστη. Οι συγγραφείς που περιλαμβάνονται σε αυτήν δεν ήταν απαραιτήτως επαγγελματίες ούτε είχαν τη λογοτεχνία ως χόμπι - ανάμεσά τους βρίσκονται ναυτικοί και άποικοι, φαλαινοθήρες και τυχοδιώκτες, διπλωμάτες ή απλοί εραστές της θάλασσας. Επομένως πολλά από τα κείμενά της, ενώ δεν υπογράφονται από διάσημα ονόματα της λογοτεχνίας, είναι αξιόλογα επειδή γράφτηκαν από ανθρώπους που συμμετείχαν σε διάφορα γεγονότα τα οποία περιγράφουν ως αυτόπτες μάρτυρες. Κατά κάποιο τρόπο, ορισμένες αφηγήσεις θυμίζουν τα εξαίσια δημοσιογραφικά κομμάτια του βιβλίου Τα μεγάλα ρεπορτάζ του ίδιου εκδοτικού οίκου που έχουν κυκλοφορήσει σε δύο τόμους.

Το πρώτο κείμενο το έγραψε ο Ουίλιαμ Στρέιτσι, δευτεροκλασάτος αριστοκράτης και ποιητής, ο οποίος ταξίδευε προς τη Βιρτζίνια με τη ναυαρχίδα ενός στόλου από επτά καράβια που μετέφεραν αποίκους από την Αγγλία στην Αμερική. Πρόκειται για την εξιστόρηση ενός ναυαγίου και απευθύνεται σε κάποια λαίδη. Το δεύτερο κείμενο υπογράφεται από τον Ουίλιαμ Μπράντφορντ, έναν από τους προσκυνητές οι οποίοι ταξίδεψαν με το μυθικό «Μέιφλαουερ» προς τον Νέο Κόσμο, αποβιβάστηκαν το 1620 στο Πλίμουθ και το αποίκησαν, γράφοντας μια συναρπαστική σελίδα στην ιστορία της Αμερικής. Το τρίτο κείμενο βγήκε από την πένα του Ρότζερ Ουίλιαμς, νεαρού κληρικού, ο οποίος το 1630 διέσχισε τον Ατλαντικό από το Μπρίστολ ως τη Βοστώνη και αργότερα υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των Ινδιάνων, κάτι που του δημιούργησε προστριβές με τις αρχές των αποίκων, οι οποίοι και τελικά τον εξόρισαν.

Το κείμενο του Οουεν Τσέις, ενός από τους επιζήσαντες του ναυαγίου του φαλαινοθηρικού «Εσσεξ», που βυθίστηκε από μια φάλαινα το 1820, αξιοποιήθηκε πολλαπλώς λογοτεχνικά. Την ιστορία αυτή την εκμεταλλεύτηκαν τόσο ο Χέρμαν Μέλβιλ στο αριστούργημά του Μόμπι Ντικ όσο και ο Εντγκαρ Αλαν Πόε στο μυθιστόρημά του H αφήγηση του Αρθουρ Γκόρντον Πιμ. Ο Πόε - σε αρκετά έργα του περιγράφει το μεγαλείο της θάλασσας - συμμετέχει στον τόμο με το διήγημά του Χειρόγραφο μέσα σ' ένα μπουκάλι, μια παραλλαγή του θρύλου του Ιπτάμενου Ολλανδού που μελοποίησε ο Βάγκνερ. Ακολουθεί ο Ναθάνιελ Χόθορν - καταγόταν από οικογένεια καπεταναίων - με το διήγημα Χνάρια στην ακρογιαλιά, μια αφήγηση η οποία θολώνει τη γραμμή που χωρίζει την πραγματικότητα από τη φαντασία. Στη συνέχεια καταχωρείται ένα απόσπασμα από το Μαρντί και το Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ, του ναυτικού-συγγραφέα που άλλαξε τη μορφή της αμερικανικής λογοτεχνίας με τις περιπέτειες του πλοιάρχου Αχαμπ και του πλοίου του «Πίκουοντ», αλλά και τον αγώνα του κατά της ομώνυμης άσπρης φάλαινας. Υπάρχει ακόμη το πεζογράφημα του Ουόλτ Ουίτμαν Μια χειμωνιάτικη μέρα στην ακροθαλασσιά, μια ανάμνηση από την παιδική ηλικία του ποιητή στο Λονγκ Αϊλαντ της Νέας Υόρκης. Ανάμεσα στους συγγραφείς του τόμου εμφανίζονται και δύο γυναίκες, η Μαίρη Ρόουλαντ, σύζυγος ναυτικού που πέρασε πολλά χρόνια στη θάλασσα κοντά στον άνδρα της, και η Τσέλια Θάξτερ, κόρη ενός φαροφύλακα.

Οι Θαλασσινές ιστορίες περιλαμβάνουν και τρία κατατοπιστικά κείμενα, χρήσιμα στην κατανόηση του εγχειρήματος: το σημείωμα του μεταφραστή Παντελή Ανδρικόπουλου, τον πρόλογο του συγγραφέα Ναθάνιελ Φίλμπρικ, γνωστού από το βιβλίο Στην καρδιά της θάλασσας (κυκλοφορεί από την Ωκεανίδα, βλέπε «Τα βιβλία» της 17 Μαρτίου 2002) και την εισαγωγή του Πίτερ Νηλ, οποίος έχει επιμεληθεί το βιβλίο.



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 05-12-2004