Κανγκιλέμ, Ζορζ

Ο Ζορζ Κανγκιλέμ υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές των μεταπολεμικών γαλλικών γραμμάτων, κορυφαίος ιστορικός και φιλόσοφος της επιστήμης (ειδικά των βιο-ιατρικών επιστημών), αλλά και «φιλόσοφος της ζωής», σύμφωνα με τον τίτλο του βιβλίου που αφιερώνει σε αυτόν ο μαθητής του Φρανσουά Νταγκονιέ [Francois Dagognet] (Georges Canguilhem: Philosophe de la vie. Le Plessis-Robinson (Essonne), Institut Synthelabo pour le progres de la con¬naissance, 1997). Ο καθοριστικός ρόλος του Κανγκιλέμ στην άνθηση της γαλλικής σκέψης δεν περιορίζεται μόνο στο εξαιρετικής πυκνότητας και πρωτοτυπίας έργο του, αλλά και στη διαρκή του παρουσία στον γαλλικό εκπαιδευτικό θεσμό, όπου έχαιρε απεριόριστου κύρους και ανυπόκριτου σεβασμού. Γεννημένος στη νοτιοδυ¬τική Γαλλία το 1904, ο Κανγκιλέμ βρέθηκε με υποτροφία στο φημισμένο Λύκειο Henri IV του Παρισιού και μετά, το 1924, στο άδυτο της Ecole Normale Superieure, στη θρυλική τάξη του Ζαν-Πωλ Σαρτρ (Jean-Paul Sartre), του Ρείμόν Αρον [Raymond Aron], του Πωλ Νιζάν (Paul Nizan) και του Ντανιέλ Λαγκάς (Daniel Lagache), και μόλις με ένα χρόνο διαφορά από τον Μορίς Μερλώ-Ποντί (Maurice Merleau-Ponty) και τον Ζαν Καβαγιές (Jean Cavailles). Μετά την υφηγεσία του στη φιλοσοφία, στράφηκε αρχικά στη διδασκαλία στημέση εκπαίδευση, μέχρι το 1940, οπότε και παραιτήθηκε επειδή δεν θέλησε να αποδώσει τον υποχρεωτικό όρκο στο καθεστώς του Βισί. Παράλληλα, η ακαδημαϊκή ειδίκευση του στην ιστορία των επιστημών τον ώθησε να ακολουθήσει πλήρεις ιατρικές σπουδές, τις οποίες ολοκλήρωσε το 1943, με την περίφημη διατριβή του, το Δοκίμιο επί ορισμένων προβλημάτων που αφορούν το κανονικό και το παθολογικό, που έμελλε να αποβεί ένα κείμενο αναφοράς για τη γαλλική φιλοσοφία φιλοσοφία, στράφηκε αρχικά στη διδασκαλία στη μέση εκπαί¬δευση, μέχρι το 1940, οπότε και παραιτήθηκε επειδή δεν θέλησε να αποδώσει τον υποχρεωτικό όρκο στο καθεστώς του Βισί. Παράλληλα, η ακαδημαϊκή ειδίκευση του στην ιστο¬ρία των επιστημών τον ώθησε να ακολουθήσει πλήρεις ιατρικές σπουδές, τις οποίες ολοκλήρωσε το 1943, με την περίφημη διατριβή του, το Δοκίμιο επί ορισμένων προβλημάτων που αφορούν το κανονικό και το παθολογικό, που έμελλε να αποβεί ένα κείμενο αναφοράς για τη γαλλική φιλοσοφία. Κατά τη γερμανική κατοχή στρατεύεται στην αντίσταση (μαζί με το φίλο και συμφοιτητή του Ζαν Καβαγιές, ιδιοφυή μαθηματικό και φιλόσοφο της επιστήμης, που τουφεκίστηκε από την Γκεστάπο το 1944), και συμμετέχει ως γιατρός στους Μακί• αυτή ήταν και η μόνη περίοδος της ζωής του που άσκησε την ιατρική. Μετά τον πόλεμο, την αντίσταση και την επιβίωση, ο Κανγκιλέμ θα θεωρήσει ότι είχε να υπερασπιστεί την ορθολογική φιλοσοφία και την καθολικότητα υπηρετώντας με προσήλωση το θεσμό που προσιδιάζει σε αυτές, το πανεπιστήμιο. Αναλαμβάνει καθήκοντα γενικού επιθεωρητή στην εκπαίδευση με αρμοδιότητα τη φιλοσοφία, ενώ παράλληλα εκπονεί υπό την επίβλεψη του Γκαστόν Μπασελάρ (Gaston Bachelard) τη διατριβή του στη φιλοσοφία και την ιστορία των επιστημών με το επίσης εξαιρετικά σημαντικό κείμενο του για τη Διαμόρφωση της έννοιας του αντανακλαστικού στον 16ο και τον 17ο αιώνα. Το 1955 διαδέχεται τον Μπασελάρ στην έδρα Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών της Σορβόνης και στη διεύθυνση του Ινστιτούτου Ιστορίας των Επιστημών και των Τεχνικών, τις οποίες διατηρεί έως τη συνταξιοδότηση του το 1971. Παρέ¬μεινε συγγραφικά ενεργός μέχρι το θάνατο του, το 1995, κρα¬τώντας ωστόσο πάντα τις αποστάσεις του από το γαλλικό μοντέλο του δημόσιου διανοουμένου. Η εργογραφία του περιλαμβάνει έναν μικρό αριθμό βιβλίων, τα περισσότερα από τα οποία είναι συλλογές μικρότερων κειμένων: – Essai sur quelques problemes concernant le normal et le pathologique. Publications de la Faculte des Lettres de Strasburg, 1943, αρ. 100, 2η έκδ., Les Belles Lettres, Παρίσι 1950. – La connaissance de la vie, Hachette, Παρίσι 1952, νέα έκδοση, επαυξημένη, Vrin, Παρίσι 1965. – La formation du concept de reflexe aux XVIe et XVIIe siecles. Presses Universitaires de France, Παρίσι 1955, νέα έκδοση, αναθεωρημένη, Vrin, Παρίσι1977. – Le Normal et le pathologique (3η έκδοση της διατριβής του 1943, με την προσθήκη των Nouvelles reflexions sur le normal et le pathologique), Presses Universitaires de France, Παρίσι 1966. Etudes d’histoire et de philosophie des sciences, Vrin, Παρίσι 1968, 5η αναθεωρημένη έκδοση, 1983. – Ideologie et rationalite dans l’histoire des sciences de la vie. Nouvelles etudes d’histoire et de philosophie des sciences, Vrin, Παρίσι 1977 (Από το προλογικό σημείωμα του Γιώργου Φουρτούνη στο Ζ. Κανγκιλέμ, Το κανονικό και το παθολογικό).