Φιλολογία και Ζωή

Ο Ιωάννης Συκουτρής (1901-1937) ήταν διακεκριμένος Έλληνας φιλόλογος. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για το εξαιρετικής ποιότητας έργο του, στο οποίο δεσπόζουν, μεταξύ άλλων, οι εκδόσεις και οι εισαγωγές στην Ποιητική του Αριστοτέλη και στο Συμπόσιο του Πλάτωνος. Ο Συκουτρής εξέφρασε με περιεκτικό τρόπο τις βιοθεωρητικές του απόψεις στις διαλέξεις του που έμειναν γνωστές ως Ο ηρωικός τρόπος ζωής και Πλατωνικός Ευαγγελισμός. Και σήμερα ειδικά αξίζει να ζει στη μνήμη των συγχρόνων μας διότι, όπως έγραψε γι’ αυτόν ο Κ. Ι. Δεσποτόπουλος, «Σήμερα, που σε παγκόσμια κλίμακα το πνεύμα περνάει μια δοκιμασία χωρίς προηγούμενο στην ιστορία, και στη χώρα μας η ζωή του έθνους βαραίνεται από μια πρόσθετη δοκιμασία, την κυριαρχία της μισαριστείας και του γραικυλισμού, ο Συκουτρής, που ολόψυχα πίστευε στην ηγεμονία της αριστείας και στην αποστολή του πνεύματος να κοσμεί και να σώζει τα ανθρώπινα, είναι όσο ίσως ποτέ άξιος, και πέρα από το έξοχο έργο του, να ζει στη μνήμη των συγχρόνων μας, για να κρατάει άσβηστο εμπρός στις συνειδήσεις το αξίωμα του ανθρώπου και του πνεύματος.»

Ενδεικτικά αποσπάσματα:

«Η φιλολογία (…) εκείνα κυρίως τα μνημεία της γλώσσης εξαίρει, τα οποία και παλαιούμενα διατηρούν την αξίαν των και διά την σύγχρονον πνευματικήν ζωήν. Είναι δε ταύτα εκείνα κυρίως τα έργα περί των οποίων δύναται να λεχθή, ότι είναι κάτοπτρα του όλου κόσμου, του κόσμου που περιβάλλει τον άνθρωπον έξω αυτού, και προ παντός του κόσμου που κλείει ο άνθρωπος μέσα εις τα στήθη του, του κόσμου των αξιών, των θρησκευτικών, των ηθικών, των αισθητικών αξιών, όλων ομού εις την αρμονίαν της μορφής και της τέχνης υποτεταγμένων. (…)Διότι τα δημιουργήματα της τέχνης έχουν τον χαρακτήρα της αιωνιότητος και του απολύτου και διαφεύγουν την κυριαρχίαν του νόμου της προόδου, όστις κρατεί εις την επιστήμην, την οικονομίαν, την τεχνικήν και άλλους κλάδους του πολιτισμού.

(…) Ο κόσμος της φιλολογίας δεν είναι ο κόσμος της σχετικότητος και του εγχρόνου· είναι ο κόσμος, που ανήγειρε το ανθρώπινον πνεύμα υπεράνω του χάους της υπάρξεως, ο κόσμος της γνώσεως και της ελευθερίας, ο κόσμος της ιδέας.»«Την λέξιν φιλόλογος εδημιούργησε κατά πρώτον ο Πλάτων προς χαρακτηρισμόν εκείνου, όστις κατέχεται από τον έρωτα προς τους λόγους -προς τας ανωτέρας πνευματικάς αξίας, θα ελέγαμεν εις την σημερινήν φιλοσοφικήν γλώσσαν. Ο έρως αυτός κατευθύνει και θερμαίνει την προσπάθειάν μας, δίδει ένα βαθύτερον νόημα εις το έργον μας.

(…) Και είναι το έργον μας μία διακονία. Διακονία προς την κοινωνίαν, όπως το έργον κάθε αληθινά ζωντανής επιστήμης. Διακονία επίσης προς τους μεγάλους και τους δημιουργούς, προς τους οποίους χειραγωγούμεν τους συγχρόνους μας. Διάκονοι των μεγάλων και υπηρέται, γνωρίζομεν ότι δι’ εκείνους και δι’ εκείνων υπάρχομεν· εις εκείνους, όχι εις ημάς, ανήκει η αθανασία, και της αθανασίας εκείνων κήρυκες προσφέρομεν εις αυτούς με ταπεινοφροσύνην και σεβασμόν την λατρείαν μας -υπερήφανοι, όταν εκείνοι τιμώνται, ευτυχείς, όταν εκείνοι θαυμάζωνται. Εδώ κείται η δύναμίς μας, δύναμις ηθική, όπως κάθε γνησία δύναμις.» «Αλλά και κάτι άλλο χρειάζεται ο φιλόλογος· το βαθύτατον αίσθημα της ευθύνης διά το μέλλον της κοινωνίας και του πολιτισμού, εντός των οποίων ζη. Χωρίς το αντίκρυσμα του παρόντος και την στροφήν προς το μέλλον, μένει και το παρελθόν, ως ζωντανός παράγων του πολιτισμού, σκοτεινόν και αδιερεύνητον. Το απόφθεγμα του παρελθόντος -λέγει ο Nietzsche, τον οποίον συχνά αναφέρω, διότι βαθύτατα παντός άλλου ησθάνθη την ανάγκην και την αξίαν του είδους τούτου της ερμηνείας -είναι πάντοτε μαντείου απόφθεγμα· μόνον ως αρχιτέκτονες του μέλλοντος, ως γνώσται του παρόντος θα εννοήσετε. Κατ’ αυτόν τον τρόπον και η φιλολογία -και ας φαίνεται μία διαρκής παρελθοντολογία- εργάζεται, όπως κάθε ζωντανή επιστήμη, κυρίως διά την κατανόησιν του παρόντος, διά την δημιουργίαν του μέλλοντος.»