100 Χρόνια μετά. Οι πρόσφυγες του 1922 και η δημιουργία της νέας Ανατολικής Μακεδονίας

«Η Μικρασιατική Καταστροφή υπήρξε αναμφίβολα ένα τεράστιο, καθοριστικό γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ήταν το μεγαλύτερο τραύμα που δέχθηκε ο ελληνικός πολιτισμός στη μακραίωνη ιστορία του. Διαμόρφωσε, σε κάθε περίπτωση, το σύγχρονο ελληνικό κράτος, τη σύγχρονη μορφή του ελληνικού έθνους (με τα μέλη του στη μεγάλη πλειοψηφία τους συγκεντρωμένα στο έδαφος του κράτους), αλλά και την αυτοεικόνα του.

[…]Η επιλογή να συγκληθεί ένα συνέδριο για την Ανατολική Μακεδονία ήταν, περίπου, αυτονόητη. Η Δράμα και η Καβάλα υπήρξαν οι περιοχές με τη μεγαλύτερη, σε ποσοστό πληθυσμού, εγκατάσταση προσφύγων βάσει της απογραφής του 1928. Μόνον το Κιλκίς ξεπερνούσε αυτά τα ποσοστά, αλλά το Κιλκίς ήταν τότε τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης. Το 1928 οι δύο στους τρείς κατοίκους της Καβάλα και της Δράμας ήταν πρόσφυγες. Ποσοστό πραγματικά ασύλληπτο: πως, άραγε, κατέστη δυνατή η εγκατάσταση ενός τέτοιου αριθμού σε μια περιοχή κατεστραμμένη από διαδοχικούς πολέμους και δύο, ήδη, βουλγαρικές κατοχές (1912-1913 και 1916-1918); Πως συνέβαλε η έλευση αυτού του νέου πληθυσμού στην αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών της περιοχής; Πως αποτυπώθηκε η παρουσία του στο πολιτικό πεδίο; Είναι ευρύτερα γνωστό ότι η έλευση των προσφύγων μετάλλαξε τη χώρα και συνέβαλε καθοριστικά στην πρόοδό της, αλλά τούτο το αποτύπωμα είναι ακόμη πιο έντονο στην Ανατολική Μακεδονία λόγω του μεγάλου ποσοστού του προσφυγικού πληθυσμού που εγκαταστάθηκε σ΄ αυτήν…».