Ανυποψίαστοι ανθρωπολόγοι, καχύποπτοι φοιτητές

Ο τόμος προτείνει μια διαφορετική ερευνητική και διδακτική προσέγγιση της ανθρωπολογίας. Η κυρίαρχη θέση είναι πως η εθνογραφία μπορεί να αποτελέσει μια μορφή βιωματικής μάθησης και συγχρόνως μέθοδο καλύτερης κατανόησης της επιστήμης. Η ανθρωπολογία, έτσι, μπορεί να συμβάλει στην κατάρτιση των μελλοντικών εκπαιδευτικών και να παρέμβει σε σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία.

"[...] Με τον τρόπο αυτό, σταδιακά, όπως είναι φυσικό, αλλά συχνά και με την ορμή που χαρίζει η "αποκαλυπτική γνώση", οι μικροί καχύποπτοι θύτες της εθνογραφίας άρχισαν να παράγουν τον δικό τους λόγο, άλλοτε πιο τραχύ και σφιχτό και άλλοτε πιο κοντά σε μια προσωπική γραφή, που φάνταζε λίγα μόλις βήματα μακριά από μια αυτοδύναμη ακαδημαϊκή έκφραση. Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη, ασφαλώς, και ταυτόχρονα μια νέα αγωνία, αυτή της ευθύνης απέναντί τους. [...]

Η συναρπαστική αυτή πορεία, πέρα απ' όλα τα άλλα, είχε ως αποτέλεσμα να ωριμάσει η αρχική ιδέα της δημοσιοποίησης ενός εθνογραφικού υλικού προερχόμενου από φοιτητικές εργασίες. Η ενθουσιώδης υποδοχή της ιδέας από τον Γιάννη Μάνο υποστηρίχθηκε επιπλέον από τη συμμετοχή και δικών μου φοιτητών, τόσο στις δύο ημερίδες που διοργανώθηκαν μετ' εμποδίων στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ (Μάιος 2008 και Οκτώβριος 2009), όταν και οι εργασίες των φοιτητών ανακοινώθηκαν σε μια πρώτη μορφή, όσο και στον παρόντα τόμο, όπου φιλοξενούνται αρκετές από αυτές, έπειτα βέβαια από προσθήκες, διορθώσεις και πολλή συζήτηση.

Η Χριστίνα Βέικου, από τη μεριά της, ανέλαβε να στηρίξει θεωρητικά τον άλλο πυλώνα που τροφοδοτεί αυτό τον συλλογικό τόμο, τα κείμενα των εκπαιδευτικών. Και εδώ χρειάζεται να εξηγήσω πώς προέκυψαν τα κείμενα αυτά που φιλοξενούνται στην τέταρτη ενότητα του βιβλίου. Ήδη από το 2006, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων των ΕΛΜΕ των Νομών Ξάνθης και Ροδόπης, κλήθηκα να διδάξω εθνογραφική μέθοδο επιτόπιας έρευνας σε εκπαιδευτικούς Α'/θμιας και Β'/θμιας εκπαίδευσης των δύο νομών, με τη μορφή ενός εξαμηνιαίου μαθήματος οργανωμένου σε εβδομαδιαία βάση. [...]

Τα επόμενα δύο χρόνια, την οργανωτική σκυτάλη ανέλαβαν οι υπεύθυνοι πολιτιστικών θεμάτων και καλλιτεχνικών αγώνων της Β'/θμιας εκπαίδευσης των δύο νομών, Ουρανία Εξάρχου-Βασιλούδη και Γιώργος Γιαντσόπουλος, αντίστοιχα, η συνεργασία με τους οποίους υπήρξε όχι μόνο άριστη αλλά και εξαιρετικά γόνιμη: σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά στο Νομό Ξάνθης, εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν στο σεμινάριο ανέλαβαν να εκπονήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα υιοθετώντας την εθνογραφική πρακτική, με αποτέλεσμα να συμμετάσχουν με τους μαθητές τους στις δύο ημερίδες και να μας εντυπωσιάσουν με την αποτελεσματικότητά τους. Δύο από τα κείμενα της τέταρτης ενότητας αφορούν τις δράσεις αυτές, ενώ άλλα δύο έχουν εκπονηθεί από μεμονωμένους εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο της συμμετοχής τους στο σεμινάριο εθνογραφίας. [...]"

(από τον πρόλογο του Βασίλη Δαλκαβούκη)

Περιέχονται οι ενότητες:

Ενότητα 1: Τόπος, μη τόπος και τοπίο
- Παντελής-Χρήστος Προμπονάς, "Σημεία στο χώρο και στη μνήμη: η ονοματοθεσία των οδών ως λόγος και ως πρακτική. Το παράδειγμα της Κομοτηνής".
- "Μαρία Α. Καψιώτη, "Παρατηρώντας εικονοστάσια στο οδικό δίκτυο Λαμίας-Καρπενησίου-Προυσού: μια εθνογραφική προσέγγιση".
- Σοφία Ρούπα, "Ανάμεσα στο κοσμικό και στο ιερό: μια εθνογραφική προσέγγιση της θρησκευτικής μνήμης στην Αιγάνη της Λάρισας".
- Ξανθούλα Παρλάνη, Αναστασία Χρυσοχοΐδου, "Το "φλιτζάνι" ως χάρτης ζωής: νοήματα και συμβολισμοί από την εμπειρία της καφεμαντείας".
- Σταματίνα Παπαγεωργίου, "Διδάσκοντας παραδοσιακούς χορούς: από τον τόπο στον μη τόπο και αντίστροφα".

Ενότητα 2: Ταυτότητες
- Παναγιώτης Λαδόπουλος, "Η επίμονη ταυτότητα: μια διαγενεακή προσέγγιση των μικρασιατών προσφύγων στους Φιλίππους της Καβάλας".
- Βασίλης Παλούσης, Μαρία Αβραμίδου, "Όροι και προϋποθέσεις για τη διερεύνηση των εθνοτικών ταυτοτήτων στην περιοχή της Δράμας (1900-1950): η περίπτωση της Πετρούσας".
- Παρασκευή Λάππα, "Εθνικοί εορτασμοί και συγκρότηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας: η "απελευθέρωση" της Φλώρινας από τους Τούρκους".
- Θωμάς Κιαλίου, "Διερευνώντας τις ταυτότητες στην περιοχή της Φλώρινας: διαπλοκές του ατομικού με το συλλογικό".
- Φωτεινή Παπανδρέου, "Όταν ο Άρης βαφτίστηκε Αδάμ και η Αφροδίτη Εύα: η διαπλοκή των σημάτων και των σημείων στη διαμόρφωση του κοινωνικού φύλου".

Ενότητα 3: Νεανικές πολιτισμικές εκφράσεις
- Στεφανία Λαζαρίδου, Μανόλης Πλούσιος, "Ο τελευταίος προμαχώνας της πραγματικής ανταρσίας: μια εθνογραφική προσέγγιση σε χώρους με μουσική metal"
- Σταματία Μητσοπούλου, "Το νεανικό χιούμορ ως μορφή αντίστασης και επίθεσης: μια εθνογραφική προσέγγιση"
- Στέργιος Γεωργιάδης, ""Ναρκωτικά, γυναίκες και λεφτά, τι να σου πουν εσένα όλα αυτά;": το ποδόσφαιρο ως μεσολαβημένο θέαμα"

Ενότητα 4: Εθνογραφικές εκπαιδευτικές πρακτικές
- Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, "Το οικογενειακό μου δέντρο: ένα πρόγραμμα τοπικής ιστορίας με εθνογραφική έρευνα".
- Γεώργιος Τσίμας, Σεϊρά Κιναλή, "Μουσουλμανικές κρήνες στην ορεινή Ξάνθη: η περίπτωση του χωριού Τέμενος".
- Άννα Κουτσούρη, ""Εμείς" και οι "άλλοι" στο σχολείο: μεθοδολογικά και άλλα προβλήματα σχετικά με την έρευνα για τα δικαιώματα των παιδιών σ' ένα μειονοτικό σχολείο.
- Νικόλαος Μέλλιος, "Μειονοτικοί δάσκαλοι, πλειονοτικοί μαθητές: αντιστρέφοντας τους όρους στην Α/βάθμια εκπαίδευση της σύγχρονης Θράκης".

Αντί Επιλόγου
- Ισμήνη Ρακιτζή, "Καθετί μη γνώριμο σε ξενίζει: ανακαλύπτοντας την ανθρωπολογία".