Διαστάσεις της αρρενωπότητας

Το φυ?λο αποτελει? μια κοινωνικη? κατηγορι?α, της οποι?ας τα κοινωνικα? χαρακτηριστικα? αποτελου?ν μια αυθαιρεσι?α. Τα κοινωνικα? χαρακτηριστικα? εμφανι?ζονται ως βιολογικα? με σκοπο? τη νομιμοποι?ηση και αναπαραγωγη? της ιερα?ρχησης των δυ?ο φυ?λων. Η αρρενωπότητα συχνά ορίζεται από το τί δεν είναι, εστιάζοντας κυρίως στα στοιχεία της θηλυκότητας. Ο ανδρισμός δεν είναι απόρροια του βιολογικού φύλου του άνδρα αλλά αποτελεί το κοινωνικό γένος, το σύνολο δηλαδή των συμπεριφορών που τον ορίζουν και τον διαχωρίζουν από το άλλο φύλο. Η ανδρική ταυτότητα δομείται με χαρακτηριστικά όπως είναι η σωματικη? δυ?ναμη, η προσωπικη? ελευθερι?α και ταυτίζεται με παραδοσιακές αντιλήψεις και αξίες για τις ε?μφυλες σχέσεις.
Τα φεμινιστικά, ανδρικά κινήματα όπως και οι νέοι κλάδοι των ανθρωπολογικών και κοινωνιολογικών επιστημών στις Δυτικές κοινωνίες τον τελευταίο αιώνα, οδήγησαν στην επανεξέταση της αρρενωπότητας, από το σχηματισμό ως την καθιέρωση του στην κορυφή των πατριαρχικών κοινωνιών. Η μελέτη του ανδρισμού θέτει σε κριτική τη μελέτη του φύλου ως σχέσης μεταξύ ανδρών και γυναικών που εισάγει τη σχέση του ανδρισμού με την τάξη, τη φυλή, τη σεξουαλικότητα, τη θρησκεία και την εθνική ταυτότητα, αναδεικνύοντας την κεντρικότητα του ζητήματος της εξουσίας στην ιστορία του ανδρισμού.
Η αρρενωπότητα αποτελεί κεντρική αναλυτική κατηγορία στον παρόντα συλλογικό τόμο καθώς συνιστά πεδίο εξουσίας μέσω του οποίου αρθρώνονται οι κοινωνικές ιεραρχίες αλλά και επαναπροσδιορίζονται οι ανδρικές ταυτότητες. Στον παρο?ντα διεπιστημονικο? συλλογικο? το?μο περιλαμβα?νονται κει?μενα απο? διακεκριμε?νους ακαδημαϊκούς, ειδικούς επιστήμονες σε θέματα φύλου, μουσικοπαιδαγωγούς, εγκληματολόγους, νομικούς και εμπειρικούς που συμβάλλουν στην ανα?δειξη και στην αποτυ?πωση των συ?γχρονων μελετω?ν και ερευνω?ν της έμφυλης ταυτότητας στην Ελλα?δα, την Παλαιστίνη και την Τουρκία. Η παράθεση των α?ρθρων ε?γινε με αλφαβητικη? σειρα? και σεβο?μενοι τον τρο?πο παρα?θεσης της βιβλιογραφι?ας και το υ?φος γραφη?ς του κα?θε συγγραφε?α.
Η διεπιστημονικη? προσε?γγιση (της κοινωνιολογι?ας, της ψυχολογι?ας, της παιδαγωγικη?ς, της ψυχιατρικη?ς, της νομικής και της εγκληματολογίας) στον παρο?ντα συλλογικο? το?μο αναδεικνυ?ει τα θε?ματα της έμφυλης ταυτότητας δη της αρρενωπότητας αλλα? και την αναγκαιο?τητα της διεπιστημονικη?ς αυτη?ς της προσε?γγισης.
Αναλυτικότερα, οι Αλιπράντη-Mαράτου Λάουρα & Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου Χαρά, εξετάζουν τη δόμηση της ανδρικής ταυτότητας στο σχολικό πλαίσιο καθώς και τους παράγοντες που επιδρούν σε αυτή τη διαμόρφωση. Μέσω της εμπειρικής τους έρευνας αναδεικνύουν τις αξίες και τις στάσεις που έχουν εσωτερικεύσει οι μαθητές και οι μαθήτριες μέσω της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης. H Alkawasmeh Sahar στη συνέχεια, ερευνά την κοινωνική πραγματικότητα των γυναικών της Παλαιστίνης και τις συνέπειες στην έμφυλη διαμόρφωση τους με το παρόν κοινωνικό σύστημα της Παλαιστίνης και την υποχρεωτική στρατολόγηση τους. Ο Ασκητής Θάνος, διερευνά το σεξουαλικό πρόβλημα στη ζωή του άνδρα και τον ρόλο της συντρόφου. Επικεντρώνει τη μελέτη του στα σεξουαλικά προβλήματα που αποτελούν συχνά για τους άνδρες μια δύσκολη κατάσταση, η οποία φαίνεται να σχετίζεται με τις ευρέως διαδεδομένες πεποιθήσεις και τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες και αντιλήψεις της ανδρικής σεξουαλικής λειτουργίας στα πλαίσια της αρρενωπότητας που ο ίδιος, η σύντροφός του, αλλά και η κοινωνία απαιτούν από εκείνον.
Οι Βερβέρης Αντώνης & Λίτος Ιωάννης, επιχειρούν να διερευνήσουν το ζήτημα της περιορισμένης παρουσίας ανδρών στην προσχολική μουσική αγωγή στα πλαίσια του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, μελετώντας τις σχέσεις και τις εντάσεις μεταξύ μουσικής-φύλου και φύλου-προσχολικής εκπαίδευσης, καλύπτοντας παράλληλα ένα ερευνητικό κενό αναφορικά με την ύπαρξη έμφυλων στερεοτύπων στην προσχολική μουσική εκπαίδευση. Ο Γρηγορόπουλος Ηρακλής, μελετά τη συμμετοχη? των ανδρω?ν στην προσχολικη? αγωγη? και του ρο?λου τους σε αυτη?. Η σημαντικο?τητα του συγκεκριμε?νου ζητη?ματος απορρε?ει απο? το γεγονο?ς ο?τι αφορα? α?μεσα τα παιδια? και την ανα?πτυξη τους, καθω?ς οι εμπειρι?ες τους αλλα? και το νο?ημα που αποδι?δεται στις ε?μφυλες διαφορε?ς απο? τον πρω?το εκπαιδευτικο? τους χω?ρο μπορει? να αποτελε?σει σημει?ο εκκι?νησης της αποδο?μησης των στερεοτυ?πων του φυ?λου.
Ο Ζάραγκας Χαρίλαος, επικεντρώνει τη μελέτη του στην αναπαράσταση της έννοιας του ανδρισμού μέσα από την ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες. Στην παρούσα μελέτη επιχειρήθηκε μια προσέγγιση κοινωνιολογικής σημασίας του ανδρισμού στις Πολεμικές τέχνες, σύμφωνα με τις πραγματικές και τις συμβολικές λειτουργίες που αποδίδονται στον άνδρα και στη γυναίκα, στον πολιτισμό που εξετάζεται. Η Ιωάννου Καλλιόπη- Κέλλυ, μελετά τις σχέσεις μεταξύ του φύλου και του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο και περιγράφει τους πιο κοινούς τύπους άνδρα κυβερνοεγκληματία. Θέτει ως στόχο τη σωστή ενημέρωση γύρω από το κυβερνοέγκλημα και ως εκ τούτου τις ορθές στρατηγικές πρόληψής του. Ο Κακολύρης Γεράσιμος, επικεντρώνει τη μελε?τη του σε μια συνοπτική θεώρηση των θέσεων της Μπάτλερ σχετικά με την επιτελεστική κατασκευή του φύλου. Όπως και στον Φουκώ, έτσι και στην Μπάτλερ το υποκείμενο δεν είναι απλώς «γειωμένο» στην ιστορία και τον πολιτισμό, αλλά είναι ιστορικά και πολιτισμικά συγκροτημένο.
Ο Καλοβυρνάς Λύο, εξετάζει το πώς κατασκευάζονται οι άντρες, πώς αυτή η κατασκευή αποκλείει ή αποξενώνει ορισμένους άντρες από τη συγκεκριμένη ταυτότητα και ποιες είναι κάποιες από τις συνέπειες της κατασκευής του ανδρισμού και του αποκλεισμού από αυτόν ειδικά για τους γκέι άντρες. Οι Καρακώστα Αριάννα & Γόγαλης Κώστας, εξετάζουν τους λόγους μέσα από τους οποίους επιλέγουν αγόρια και κορίτσια να εννοιολογήσουν την έννοια του ανδρισμού καθώς και τους τρόπους που σχετίζονται αυτοί οι λόγοι με τους λόγους περί θηλυκότητας στο θεσμικό πλαίσιο του σχολείου και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο (οικογένεια, παρέες συνομηλίκων, Μ.Μ.Ε., social media) στον οποίο δρουν στο συγκεκριμένο κοινωνικό ιστορικό πλαίσιο. Ο Καραμπελιάς Γεράσιμος, μελετά την ηγεμονική αρρενωπότητα στην τουρκική κοινωνία και πολιτεία και συμπεραίνει πως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και στην Τουρκία, τόσο η παρακαταθήκη της ισλαμικής παράδοσης και των πρακτικών της όσο και η περιρρέουσα αγρο-κτηνοτροφική κουλτούρα συνέβαλαν θετικά στη διαιώνιση της καθετότητας των σχέσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Η Καρατζά Αθηνά, μέσα από την παρουσίαση εικόνων «ανδρισμού» από τα ΜΜΕ τη σύγχρονη εποχή, διερευνά πώς, εκτός από τις γυναίκες, οι άνδρες είναι επίσης όμηροι του κοινωνικού φύλου τους, και σκιαγραφεί τις κοινωνικά κατασκευασμένες και διαρκώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της ανδρικής ταυτότητας. Ο Λαϊνάς Σωτήρης, μελετά τον ανδρισμό στο πεδίο των εξαρτήσεων, κυρίως υπό το πρίσμα των θεωρήσεων του ηγεμονικού ανδρισμού. Ταυτόχρονα αξιοποιεί θεωρητικά πλαίσια από τις κριτικές προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων, τα οποία επισημαίνουν τη ρευστή και μεταβαλλόμενη φύση του φαινομένου της εξάρτησης. Η Λεμπέση Μάρθα, παραθέτει τις Εγκληματολογικές προσεγγίσεις του ανδρισμού, οι οποίες έχουν διανοίξει έναν ουσιαστικό προβληματισμό για τη διάσταση κυρίως του κοινωνικού φύλου μέσα στο ποινικοκατασταλτικό σύστημα.
Η Λώλη Μαργαρίτα, αναφέρεται στις έμφυλες διαφορές μιας διεκδικητική συμπεριφορά στο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον. Παρουσιάζει σχετικές έρευνες που εμφανίζουν τους άνδρες περισσότερο διεκδικητικούς ακολουθώντας τους κοινωνικούς ρόλους που τους έχουν αποδοθεί. Ο Λώλης Μιχαήλ, στοχεύει να αναγνωρίσει και να μελετήσει τα ηγεμονικά πρότυπα που επικρατούν εντός της Αστυνομίας και κατ’ επέκταση της ευρύτερης κοινωνίας και να αναλύει πως αυτά επιδρούν στην οργάνωση, τη λειτουργία και τη κουλτούρα της Αστυνομίας, καθώς και με ποιόν τρόπο επηρεάζουν τον ίδιο τον Αστυνομικό. H Μπούνα Ανδρομάχη, αναδεικνύει τον τρόπο που η γυναικοκτονία αναπαρίσταται από τα ΜΜΕ. Σκοπός της πρωτογενούς της έρευνας ήταν να εξετασθεί πώς παρουσιάζονται οι γυναικοκτονίες οι οποίες απασχόλησαν για μακρύ διάστημα τα ΜΜΕ, μελετώντας συγκεκριμένα δύο περιπτώσεις γυναικοκτονιών.
Οι Μπούνα Ανδρομάχη & Παπάνης Ευστράτιος, εξετάζουν τις αντιλήψεις των Αξιωματικών Υπηρεσίας του Αστυνομικού Τμήματος Ιωαννίνων της Ελληνικής Αστυνομίας για τις μορφές, τη συχνότητα της βίας κατά των ανδρών και τις ερμηνείες που οι ίδιοι δίνουν ως προς τη θυματοποίηση του άνδρα και τους παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της έμφυλης ταυτότητας, της αρρενωπότητας. Ο Πανάγος Κωνσταντίνος, επιχειρεί να αναδείξει τη σημασία της φεμινιστικής κατεύθυνσης της εγκληματολογίας και της κοινωνιολογίας των αρρενωποτήτων για την κατανόηση του φαινομένου και κατ’ επέκταση για τον σχεδιασμό της αντεγκληματικής πολιτικής. Η Παπακωνσταντίνου Αντιγόνη- Άλμπα, εστιάζει στις εμπειρίες των μαθητών της τελευταίας τάξης του δημοτικού σχολείου αναφορικά με τους δασκάλους και τις δασκάλες που έχουν γνωρίσει ως κύριους διδάσκοντες στην τάξη τους. Μέσω της θεματικής ανάλυσης των δεδομένων αναδεικνύει το στερεοτυπικό τρόπο σκέψης των μαθητών αναφορικά με τα δύο φύλα των δασκάλων τους.
Η Πικραμένου Νικολέττα, αναλύει τον τρόπο με τον οποίο το δίπολο και τα κυρίαρχα πρότυπα ηγεμονικής αρρενωπότητας περιορίζουν το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού αλλά και την ελεύθερη ανάπτυξη της αρρενωπότητας των ίντερσεξ ανδρών. Η παρούσα νομική-κοινωνική μελέτη, συνδυάζει τη νομική επιστήμη με στοιχεία queer θεωρίας, με απώτερο σκοπό τον συλλογισμό πέρα από κοινωνικά και νομικά επιβεβλημένες ταυτότητες και δίπολα φύλου. Η Στάμου Εύα, διερευνά το πώς βιώνουν οι άντρες μέσης ηλικίας την διαδικασία της γήρανσης κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Αντλώντας από εις βάθος συνεντεύξεις με είκοσι Έλληνες, από 40 έως 60 ετών, των οποίων η οικονομική κατάσταση έχει μεταβληθεί την περίοδο 2011-2016, η εργασία διερευνά με συστηματικό τρόπο ζητήματα που αφορούν την προσωπική ταυτότητα, την αυτοεικόνα, την υγεία, την σεξουαλικότητα, και την κοινωνική θέση ατόμων της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας. Ο Ταχματζίδης Δημήτρης, επιχειρεί να αναλύσει τις λανθάνουσες έμφυλες αναφορές στον πολιτικό προεκλογικό λόγο και να εξετάσει τον εάν τελικά ωφέλησαν την υποψηφιότητα του Trump ερμηνεύοντάς τες μέσα από ποικίλα μεθοδολογικά εργαλεία, όπως την ανθρωπολογία, την ψυχολογία του λόγου, την πολιτική, την ψυχανάλυση, τις εικαστικές τέχνες και την σημειωτική.
Η Τσικνάκου Ελένη, διερευνά πτυχές του επαγγέλματος των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που φαίνεται να αποτυπώνουν το πώς αναπαράγονται οι έμφυλες ιδεολογίες και το πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις εξουσίας στο επάγγελμα. Η Τsouni Alexia, διερευνά μέσα από το φεμινιστικό πρίσμα την αρρενωπότητα όπως αυτή διαμορφώνεται από τον πόλεμο, την στρατιωτική θητεία και τον μιλιταρισμό γενικότερα. Παρουσιάζει διαχρονικά τη δράση του φεμινιστικού κινήματος με αφετηρία τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Φτάνοντας στο σήμερα, εστιάζει στα πρότυπα ανδρισμού που προωθεί ο στρατός στην Ελλάδα και στο Ισραήλ, καθώς και στην τεκμηριωμένη κριτική που ασκούν οι φεμινίστριες και οι αντιρρησίες συνείδησης. Η Ulusu Irmak, εξετάζει την έλλειψη αποτελεσματικής προστασίας των προσφύγων από τη βία λόγω του φύλου τους στην Τουρκία. Ερευνά τις διαφορετικές εμπειρίες που βιώνουν οι άνδρες και οι γυναίκες ως προς το φύλο τους και τη βία βασισμένη στο φύλο τους που δέχονται.
Τέλος, o Χαρατσάρης Χριστόφορος, καταγράφει μέσα από το ιδεολογικό πρίσμα της λογοτεχνικής γλώσσας μια άποψη για τον κόσμο και την εξωκειμενική πραγματικότητα και τον τρόπο με τον οποίο ο αφηγηματικός και ο ποιητικός λόγος μετασχηματίζουν και νοηματοδοτούν ποικίλους περί των έμφυλων ταυτοτήτων λόγους, προσφέροντας άλλοτε τυποποιημένες αναπαραστάσεις της ανδρικής και της γυναικείας υποκειμενικότητας και άλλοτε νέες και ριζοσπαστικές εκδοχές τους.
Ει?ναι μεγα?λη η χαρα? των επιμελητω?ν του το?μου να παρουσια?σουν το?σες συ?γχρονες μελε?τες που διακρι?νονται σε ω?ριμες θεωρητικε?ς και ερευνητικε?ς συμβολε?ς καθηγητω?ν, καθω?ς και σε πρωτο?τυπες μελε?τες νε?ων ερευνητω?ν. Θα θε?λαμε να ευχαριστη?σουμε ο?λους τους συγγραφει?ς για την πολυ?τιμη συνεργασι?α τους.