10 1 Σχεδιαστές Τυπογραφικών Στοιχείων

Μια μικρή αναφορά σε 10+1 σχεδιαστές γραμματοσειρών και σε 10+1 τυπογραφικά στοιχεία με ιστορικά στοιχεία, τεχνικές πληροφορίες, βιογραφικά καθώς και τρία κείμενα από τον Π. Χαρατζόπουλο, Δ. Αρβανίτη και Πάνο Κωνσταντόπουλο.

Ενα βιβλίο για τους εραστές της τυπογραφίας!


Η τυπογραφία, ιστορικά, συνδύαζε τον σχεδιασμό των εκδόσεων με τον σχεδιασμό των γραμμάτων. Οι μεγάλοι τυπογράφοι στους οποίους αναφερόμαστε - τουλάχιστον των πρώτων αιώνων της τυπογραφίας - υπήρξαν ταυτόχρονα και μεγάλοι σχεδιαστές γραμματοσειρών. Τα γράμματα που σχεδίασαν αποτέλεσαν τα εργαλεία που χρειάζονταν για να φιλοτεχνήσουν, να επιμεληθούν και να τυπώσουν τις σπουδαίες εκδόσεις που θαυμάζουμε σήμερα σε μεγάλα μουσεία και συλλογές.
Η εξέλιξη στον σχεδιασμό και τη μορφή των γραμμάτων υπήρξε αργή και σταδιακή, συμβαδίζοντας πάντα με το αξίωμα "διαβάζουμε καλύτερα τα γράμματα που έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε". Έτσι, οι αλλαγές που επήλθαν στις γραμματοσειρές διαχρονικά, είναι περισσότερο αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης και των μέσων, και δευτερευόντως ενός γενικότερου καλλιτεχνικού ή θεωρητικού υπόβαθρου. Σε κάθε περίπτωση όμως σχεδιάστηκαν με σκοπό να δώσουν πρακτικές λύσεις και να βοηθήσουν τον σκοπό της επικοινωνίας, αποτυπωμένες σε ένα όμορφο σύνολο χαρακτήρων.
Από το ξύλο στο μέταλλο, το υλικό επέτρεψε μεγαλύτερη ακρίβεια στην εκτύπωση και σαφέστερη οξύτητα στο αποτέλεσμα. Αυτό, είχε ως αποτέλεσμα τη δυνατότητα σχεδιασμού και κατασκευής τυπογραφικών στοιχείων με μεγαλύτερη αντίθεση και λεπτομέρεια, καθώς μπορούσε πλέον να επιτευχθεί μικρότερο πάχος. Η τεχνολογία όμως ταυτόχρονα επιτάχυνε κατά πολύ και τη διαδικασία παραγωγής γραμματοσειρών. Ακόμα περισσότερο, σε μεταγενέστερους χρόνους, διαχωρίστηκε ο σχεδιαστής γραμματοσειρών από τον τυπογράφο. Τυπογράφο, στην Ελλάδα, ονομάζουμε τον επαγγελματία της εκτύπωσης, αν και θα ήταν πιο σωστός όρος "εκτυπωτής", όπως έχει επικρατήσει σε άλλες γλώσσες, αφού η ρίζα της λέξης (Typographer), είναι ελληνική.
Στην ψηφιακή εποχή, ο σχεδιασμός γραμματοσειρών πέρασε εύκολα και γρήγορα σε ένα ευρύτερο κοινό, ειδικό ή μη, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής νέων σχεδίων. Ακόμα περισσότερο, η ψηφιακή εποχή επέβαλλε τεράστιες αλλαγές στον τομέα των εκδόσεων και των Μέσων Επικοινωνίας και κατ' επέκταση και στον σχεδιασμό και τη χρήση των γραμματοσειρών. Οι εξελίξεις, που προφητικά είχε διατυπώσει πριν από μερικά χρόνια ο Nicholas Negroponte στο βιβλίο του Being digital, είδαμε να επαληθεύονται η μια μετά την άλλη με μεγάλη ακρίβεια.
Οι γραμματοσειρές, αφού εξελίχθηκαν από τα ξύλινα στοιχεία στα μεταλλικά, κόπηκαν ευκολότερα και γρηγορότερα σε παντογράφο, πέρασαν στη λινοτυπία και προσαρμόστηκαν στη φωτοστοιχειοθεσία και εξυπηρέτησαν με συνέπεια την τεχνολογία της εκτύπωσης. Στις μέρες μας, πλέον σχεδιάζονται, επανασχεδιάζονται με βάση ακόμα έναν γνώμονα: την καλύτερη απόδοση στην οθόνη του υπολογιστή, του τηλεφώνου ή της ταμπλέτας. Οι γραμματοσειρές καλούνταν πάντα να λύσουν προβλήματα και να διευκολύνουν την ανάγνωση του μέσου που τις φιλοξενεί. Μέχρι πότε όμως; Ποια νέα τεχνολογική εξέλιξη θα τις αναγκάσει στην επόμενη προσαρμογή; Η προβολή σε εύκαμπτες επιφάνειες; Η εμφάνιση σε τρισδιάστατους χώρους και ολογράμματα; Ή τελικά, σε πολλά χρόνια από σήμερα, στην πλήρη υποκατάστασή τους με την προσθήκη έτοιμης γνώσης και πληροφορίας σε μορφή μνήμης; Το τελευταίο πάντως δεν το προέβλεψε ο Negroponte στο βιβλίο του. Ίσως το αναφέρει σε επόμενη έκδοση.