Αριστοτέλης

Η γέννηση της σύγχρονης επιστήμης στην εποχή της επιστημονικής επανάστασης, από τον 16ο μέχρι τον 18ο αιώνα, σήμανε τον θάνατο της φυσικής και της κοσμολογίας του Αριστοτέλη από τα Στάγειρα (384–322 π.Χ.). Οι αριστοτελικές αντιλήψεις είχαν κυριαρχήσει επί αιώνες στην ανθρώπινη σκέψη, και η εξοικείωση με αυτές αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση των αρχών της σύγχρονης επιστήμης. Η παρούσα ανθολογία μεταφρασμένων και σχολιασμένων χωρίων από τις αριστοτελικές πραγματείες φυσικής και κοσμολογίας παρουσιάζει με τα λόγια του ίδιου του Αριστοτέλη το γενικό εννοιολογικό πλαίσιο της φυσικής του και τις απόψεις του για τη σύσταση και τη δομή του σύμπαντος, για τη φύση των ουράνιων σωμάτων και τις αιτίες των κινήσεών τους, καθώς και για τη σχέση του μακρόκοσμου με τον μικρόκοσμο. Η εκτενής εισαγωγή περιέχει ένα λεπτομερές περίγραμμα της αριστοτελικής φυσικής και κοσμολογίας, και παρουσιάζει τις καταβολές τους στη σκέψη τού 6ου και 5ου αιώνα π.Χ. Η έκδοση απευθύνεται στους ιστορικούς της επιστήμης, της φιλοσοφίας και των ιδεών, στους κλασικούς φιλολόγους, αλλά και σε κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη και τις αρχές της σύγχρονης επιστήμης.

Η σειρά «Αρχαία Επιστημονική Γραμματεία / Πηγές» φιλοξενεί κείμενα από όλο το εύρος της ελληνικής επιστημονικής γραμματείας που σώζεται από την Αρχαιότητα μέχρι τους Βυζαντινούς Χρόνους (μαθηματικά, αστρονομία, φυσική φιλοσοφία και κοσμολογία, ιατρική και φαρμακολογία, βοτανική και ζωολογία, γεωγραφία, μηχανική, οπτική, αρμονική κ.ά.). Στόχος της σειράς είναι να προσφέρει στον αναγνώστη έγκριτες σχολιασμένες μεταφράσεις των κειμένων στα νέα ελληνικά, με βάση τις πιο έγκυρες διεθνείς κριτικές εκδόσεις.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος
Εισαγωγή

1. Ένα περίγραμμα της αριστοτελικής κοσμολογίας

1.1. Ο χαρακτήρας των σωζόμενων έργων του Αριστοτέλη

1.2. Η φυσική επιστήμη ως σοφία

1.3. Η σφαιρικότητα του κόσμου και η ακινησία της Γης στο κέντρο του

1.4. Τα τέσσερα εμπεδόκλεια απλά σώματα και το πρώτο απλό σώμα

1.5. Το πρώτο απλό σώμα και οι ουράνιες κινήσεις

1.6. Το πρώτο απλό σώμα και η ζωδιακή κίνηση

1.7. Η ψυχή ως αιτία των ουράνιων κινήσεων

2. Η προϊστορία της αριστοτελικής κοσμολογίας

2.1. Η ιωνική φυσική φιλοσοφία

2.2. Το αίτιο της κίνησης και της μεταβολής στην ιωνική φυσική φιλοσοφία

2.3. Η πρώτη σωζόμενη φυσική κοσμογονία

2.4. Η απόρριψη της κοσμογονίας από τον Ηράκλειτο

2.5. Η κριτική της ιωνικής φυσικής φιλοσοφίας από τον Παρμενίδη

2.6. Τα επιτεύγματα του Παρμενίδη στην αστρονομία

2.7. Η φυσική φιλοσοφία μετά τον Παρμενίδη

2.8. Εξελίξεις στην αστρονομία του 5ουκαι 4ουαι. π.Χ.

2.9. Το αξίωμα της κυκλικότητας και ομαλότητας όλων των ουράνιων κινήσεων

2.10. Η μαθηματικοποίηση της φυσικής φιλοσοφίας από τον Πλάτωνα

3. Η τελεολογική ενότητα του αριστοτελικού κόσμου

3.1. Η σύσταση των τεσσάρων εμπεδόκλειων απλών σωμάτων και το πρώτο απλό σώμα

3.2. Ο φυσικός τόπος, η φυσική κίνηση, το βάρος και η ελαφρότητα

3.3. Ο αριστοτελικός μηχανισμός της μεταστοιχείωσης

4. Η αποσύνδεση της μετα-αριστοτελικής κοσμολογίας και της αστρονομία

Χωρία

Περί ουρανού Γ 1, 298a27–b5. Το αντικείμενο της φυσικής

Φυσικά Β 1, 192b8–23. Η φύση

Φυσικά Β 1, 193a28–b8. Η φύση ως ύλη, αλλά κυρίως ως είδος

Μετά τα φυσικά Δ 8, 1017b10–26. Η ουσία

Φυσικά Β 3, 194b16–35. Τα τέσσερα αίτια

Φυσικά Β 7, 198a21–198b9. Τα τέσσερα αίτια και η φυσική

Περί ζώων μορίων A 1, 640b4–12. Τα υλικά αίτια και οι απαρχές της φυσικής

Φυσικά Β 8, 198b16–199a8. Η εξηγητική ανεπάρκεια των υλικών αιτίων

Φυσικά Β 8, 199a26–32. Η εξηγητική προτεραιότητα των τελικών αιτίων

Φυσικά Β 9, 199b35–200a15. Η σχέση τελικών και υλικών αιτίων

Φυσικά Β 2, 193b22–194a12. Η φυσική και τα μαθηματικά

Περί ζώων μορίων Α 5, 644b22–645b3. Η κοσμολογία σε αντιδιαστολή με τις βιολογικές επιστήμες

Περί ουρανού Α 9, 278b11–21. Οι σημασίες της λέξης ουρανός

Περί ουρανού Α 2, 268b11–269b17. Το πρώτο απλό σώμα ως ύλη του φλοιού του κόσμου και των απλανών αστέρων

Περί ουρανού Α 3, 269b18–270b31. Τα χαρακτηριστικά του πρώτου απλού σώματος

Μετεωρολογικά Α 2, 339a11–32. Το πρώτο απλό σώμα ως το σώμα από το οποίο συνίστανται και περιβάλλονται όλα τα ουράνια αντικείμενα

Μετεωρολογικά Α 3, 339a33–340a18. Το επιχείρημα υπέρ της παρουσίας του πρώτου απλού σώματος σε όλη την ουράνια περιοχή του κόσμου

Περί ουρανού B 3, 286a3–286b9. Το πρώτο σώμα και τα τέσσερα εμπεδόκλεια απλά σώματα

Περί ουρανού Β 4, 286b10–287b21. Η σφαιρικότητα και η σφαιρική διαστρωμάτωση του κόσμου

Μετεωρολογικά Α 3, 340a19–341a13. Τα στρώματα του πυρός και του αέρα

Μετεωρολογικά Α 4, 341b1–342a33. Φαινόμενα στα στρώματα του αέρα και του πυρός: διάττοντες αστέρες και μετέωρα

Μετεωρολογικά Α 7, 344a5–344b12. Ένα ακόμη φαινόμενο στα στρώματα του αέρα και του πυρός: κομήτες

Μετεωρολογικά Α 8, 345b31–346b15. Ο γαλαξίας ως κόμη

Περί ουρανού Β 7, 289a11–33. Πως τα ουράνια αντικείμενα παράγουν φως και θερμότητα

Μετεωρολογικά Α 3, 341a12–36. Γιατί δεν παράγουν θερμότητα όλα τα ουράνια αντικείμενα

Περί ουρανού Β10, 291a29–b10. Η διάταξη των ουράνιων αντικειμένων

Περί γενέσεως και φθοράς Β 10, 336a15–337a15. άνθρωπος γαρ άνθρωπον γεννά και ήλιος (Φυσικά Β 2, 194b13)

Περί ουρανού Β 12, 291b24–293a4. Η ψυχή ως αιτία των ουράνιων κινήσεων

Περί ουρανού Β 12, 293a4–14. Η θεωρία των ομόκεντρων σφαιρών του Ευδόξου

Βιβλιογραφία

Πίνακας χωρίων

Ευρετήριο