Ιστορία της Ελληνικής γλώσσας (Πανόδετο)

Το έργο πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία 66 επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ειδικούς στους τομείς της γλωσσολογίας, επιγραφολογίας, αρχαιολογίας, κλασικής φιλολογίας, βυζαντινολογίας, νεοελληνικής φιλολογίας, κοινωνιολογίας, ιστορίας, λογοτεχνίας κ.λπ.

Η Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας διαιρείται σε 160 δισέλιδα κεφάλαια που καλύπτουν συνοπτικά 5 μεγάλες ιστορικές ενότητες με εκτενή εισαγωγικά κείμενα γραμμένα από ειδικούς της κάθε περιόδου.

Η Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας απαρτίζεται από 160 κεφάλαια. Τα κεφάλαια οργανώνονται σε πέντε βασικές ιστορικές περιόδους: Αρχαιότητα, Ελληνιστική Κοινή, Βυζάντιο, Μετά την Άλωση, Νεότερη εποχή. Προηγείται εκτενής εισαγωγή για την κάθε περίοδο η οποία συνοψίζει και ανακεφαλαιώνει τα βασικά σημεία των κεφαλαίων.
Ακολουθεί μια έκτη ενότητα, τα Παραρτήματα. Στο τέλος του τόμου παρατίθεται εκτενής βιβλιογραφία.

Κάθε ενότητα -και η ενότητα των Παραρτημάτων- χωρίζεται σε υποενότητες οι οποίες συγκροτούνται από τα επιμέρους κεφάλαια.

Αρχαιότητα

Εισαγωγή:
συγγραφέας: Μ.Ζ. Κοπιδάκης

>Προϊστορικοί Χρόνοι
Ινδοευρωπαϊκή γλωσσική ενότητα: το ιστορικό πρόβλημα, Ινδοευρωπαϊκή γλωσσική ενότητα: τα τεκμήρια, Ινδοευρωπαϊκός Πολιτισμός, Η διαμόρφωση της Ελληνικής γλώσσας, Ελληνική και προελληνικές γλώσσες
συγγραφέας: Α.-Φ. Χριστίδης

Οι Διάλεκτοι
Εισαγωγή και ταξινόμηση, Αρκαδοκυπριακή διάλεκτος, Αιολική διάλεκτος, Βορειοδυτικές διάλεκτοι, Δωρική Διάλεκτος, Μακεδονική διάλεκτος, Ιωνική διάλεκτος, Αττική διάλεκτος
συγγραφείς: Μαριάννα Μαργαρίτη-Ρόγκα, Μ.Ζ.Κοπιδάκης

Έπεα πτερόεντα και άνθη της πέτρας
Δημώδης και καθομιλουμένη, Η γλώσσα του κράτους
συγγραφείς: Μ.Ζ. Κοπιδάκης, Σοφία Κρεμύδη-Σισιλιάνου

Οι Διάλεκτοι της Λογοτεχνίας
Εισαγωγή στις λογοτεχνικές διαλέκτους, Έπος, Διδακτικό έπος, Ελεγεία, Ίαμβος, Μέλος (Μονωδία), Χορική ποίηση, Επίγραμμα, Τραγωδία, Αττική κωμωδία, Κατωιταλιώτικη κωμωδία
συγγραφείς: Μ.Ζ.Κοπιδάκης, Δανιήλ Ι. Ιακώβ, Ευαγγελία Σταμπουλή

Ο Πεζός λόγος
Ιωνική πεζογραφία, Αττική πεζογραφία, Ιστοριογραφία, Ρητορική, Φιλοσοφία, Θεωρίες για το ύφος
συγγραφείς: Ι.Ν. Καζάζης, Δανιήλ Ι. Ιακώβ, Θεόδωρος Φιλάρετος, Άννα Χαλιάσου

Θεωρίες για τη γλώσσα
Πλάτων και Αριστοτέλης, Φιλόσοφοι και Γραμματικοί
συγγραφέας: Θεόδωρος Φιλάρετος

Ελληνιστική Κοινή

Εισαγωγή
συγγραφέας:Μ.Ζ. Κοπιδάκης

Η Κοινή λαλιά 
Γένεση και πηγές της Κοινής, Κοινή και διάλεκτοι, Φωνολογία και μορφολογία, Συντακτικές καινοτομίες της Κοινής, Το λεξιλόγιο της Κοινής, Ελληνική και Λατινική, Η Δωρική Κοινά
συγγραφείς: Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, Θεόδωρος Παπαγγελής, Εβίνα Σιστάκου

Τα Ιερά Κείμενα
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄, Η Καινή Διαθήκη
συγγραφέας: Μανόλης Παπουτσάκης

Η Αττικιστική αντίδραση
Ασιανισμός, Αττικισμός και αντιαττικισμός, Αττικιστικά λεξικά, Η "Δευτέρα Σοφιστική" και η γλώσσα της, Η γλώσσα των Πατέρων της Εκκλησίας
συγγραφείς: Μ.Ζ. Κοπιδάκης, Κυριάκος Τσαντσάνογλου, Φάνης Ι. Κακριδής, Θεοχάρης Δετοράκης

Ποικίλα Γραμματικά
Η Γραμματική του Διονυσίου του Θρακός, Η ερασμική προφορά
συγγραφείς: Ζήσης Σαρίκας, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης

Βυζάντιο

Εισαγωγή
συγγραφέας: Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

Καθομιλουμένη και γραφόμενες
Η διαμάχη Ελληνικής και Λατινικής, Η ομιλουμένη (5ος-10ος αι.), Ο κλασικισμός (6ος αι.), Η λογοτεχνική Κοινή (5ος-10ος αι.), Η γλώσσα των αγιολογικών κειμένων, "Με το λύχνο του άστρου” (Το Κοντάκιο), Ο αττικισμός (7ος-10ος αι.), Υμνογραφία (7ος-9ος αι.). Ο Κανόνας, Ακριτικά τραγούδια, Αττικισμός (11ος-12ος αι.), Η γλώσσα της ρητορικής (11ος-12ος αι.), Η δημώδης λογοτεχνία στην αυλή των Κομνηνών, Πελοπόννησος και Κύπρος (13ος-14ος αι.), Επιστολογραφία, Το δημώδες μυθιστόρημα, Η γλώσσα των επιστημών (14ος-15ος αι.), Βυζαντινά λεξικά και γραμματικές
συγγραφείς: Δήμητρα Τσιτσικλή, Θεοχάρης Δετοράκης, Βασίλης Κατσαρός, Σοφία Κοτζάμπαση, Αθανάσιος Μαρκόπουλος, Ελένη Καραντζόλα, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης

Γλωσσικές αλληλεπιδράσεις
Οι Άραβες και η Ελληνική, Το Βυζάντιο και οι Σλάβοι, Η φραγκική και βενετική επίδραση, Ελληνικής και τουρκικής αμοιβαίες επιδράσεις
συγγραφείς: Ελισάβετ Α. Ζαχαριάδου, Μαγδαληνή Παρχαρίδου, Χαράλαμπος Π. Συμεωνίδης

Μετά την Άλωση

Εισαγωγή
συγγραφέας: Χαράλαμπος Π. Συμεωνίδης

Διάλεκτοι και ιδιώματα
Οι Νεοελληνικές διάλεκτοι, Κατωιταλική και Τσακωνική, Ποντιακή και Καππαδοκική, Κρητική, Κυπριακή, Πελοποννησιακό και Επτανησιακό ιδίωμα, Νότια νησιωτικά ιδιώματα, Βόρεια ιδιώματα, Το Κωνσταντινουπολίτικο ιδίωμα
συγγραφείς: Νικόλαος Κοντοσόπουλος, Ηρακλής Μήλλας

Αχτίδες φωτός
Η Κρητική λογοτεχνία (16ος-17ος αι.), Η γλώσσα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Τα αρχαία ελληνικά: νεκρανάσταση ή αναγέννηση;, Οι αρχές της δημώδους πεζογραφίας, Η πρώτη Γραμματική της Κοινής, Η διδασκαλία της Γλώσσας στα σχολεία της Τουρκοκρατίας, Το δημοτικό τραγούδι, Λαϊκά λογοτεχνικά βιβλία και αναγνώσματα (17ος-18ος αι.)
συγγραφείς: Γιώργος Κεχαγιόγλου, Μαγδαληνή Παρχαρίδου, Γεράσιμος Γ. Ζώρας, Νικόλαος Μ. Παναγιωτάκης, Ελένη Καραντζόλα, Χρίστος Γ. Πατρινέλης, Χρυσούλα Χατζητάκη-Καψωμένου

Το Γλωσσικό ζήτημα
Γλωσσικός αρχαϊσμός και φιλοσοφική ανανέωση, Ακραίοι αρχαϊστές και καθαρολόγοι, Η πολυγλωσσία των Φαναριωτών, Ο ελλαδικός δημοτικισμός, Κοραής και Κοδρικάς: η "μέση οδός" και η αντίδραση, Λείψανα αρχαίας πολυτελείας
συγγραφείς: Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Γεώργιος Α. Χριστοδούλου, Μίλτος Πεχλιβάνος, Ιωάννα Πετροπούλου

Νεότερη εποχή

Εισαγωγή
συγγραφέας: Peter Mackridge

Στα χρόνια του αγώνα
Ο λόγος των αγωνιστών, Το Πελοποννησιακό ιδίωμα, Η καθαρεύουσα ως επίσημη γλώσσα, Ο καθαρισμός του λεξιλογίου
συγγραφείς: Ι.Ν. Καζάζης, Γιώργος Κεχαγιόγλου, Γεώργιος Α. Χριστοδούλου, Ντίνος Γεωργούδης

Η λογοτεχνία του ελεύθερου κράτους
Δ. Σολωμός και Επτανησιακή λογοτεχνία, Η γλώσσα του Ανδρέα Κάλβου, Η γλώσσα της Αθηναϊκής Σχολής, Η γλώσσα της πεζογραφίας (1830-1880), Οι ζυμώσεις στο τέλος του 19ου αιώνα, Η πολυγλωσσία της ηθογραφίας
συγγραφείς: Γιώργος Κεχαγιόγλου, Π.Δ. Μαστροδημήτρης, Νάσος Βαγενάς, Γιώργος Βελουδής

Γλωσσικές διαμάχες
Ο Γιάννης Ψυχάρης και ο δημοτικισμός, Κοινωνικές διαστάσεις και Σύνταγμα, Από τις προτάσεις στα νομοθετήματα (1917-1931), Ανοιχτοί λογαριασμοί, Ο γλωσσικός αχταρμάς (1888-1906), Γ.Ν. Χατζηδάκις (1848-1941), Η πενταγλωσσία του μεσοπολέμου
συγγραφείς: Αλέξης Δημαράς, Γ.Π. Σαββίδης, Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Ντίνος Γεωργούδης

Η γλώσσα της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα
Καβάφης-Καρυωτάκης και η αστική πεζολογία, Παλαμάς-Σικελιανός-Καζαντζάκης, Η γενιά του '30: Ποίηση, Η γενιά του '30: Πεζογραφία, Η λογοτεχνική αντίσταση στη δημοτική, Η μεταπολεμική πεζογραφία, Ποίηση: η πρώτη μεταπολεμική γενιά, Ποίηση: η δεύτερη μεταπολεμική γενιά, Η γενιά του '70: Ποίηση, Σύγχρονη πεζογραφία, Γιώργος Σεφέρης-Οδυσσέας Ελύτης: η στάση τους στη γλώσσα της ποίησης, Ο φιλοσοφικός λόγος, Το δοκίμιο, Η Σχολή της Θεσσαλονίκης, Η Κυπριακή λογοτεχνία, Η ενδογλωσσική μετάφραση
συγγραφείς: Γιώργος Κεχαγιόγλου, Νάσος Βαγενάς, Κατερίνα Τικτοπούλου, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Παντελής Μπουκάλας, Αγγέλα Καστρινάκη, Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Χρήστος Γιανναράς, Μ. Ζ. Κοπιδάκης, Στέση Αθήνη

Τα Χρειώδη
Η Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη, Το πρώτο συντακτικό της δημοτικής, Τα λεξικά της Νεοελληνικής, Νέες γραμματικές και παλαιές αντιδράσεις
συγγραφείς: Γιώργος Ε. Μώρος, Γιώργος Αλισανδράτος, Ξ.Α. Κοκόλης

Μεταρρυθμίσεις
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964, Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976, Το μονοτονικό
συγγραφείς: Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Γιώργος Ε. Μώρος

Η γλώσσα σήμερα
Η διαχρονική διάσταση της Ελληνικής, Τα ελληνικά των ομογενών, Διεθνισμοί, Δάνεια της Νεοελληνικής, Ελευθερία και πειθαρχία, Η ελληνική γλώσσα και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, Περιθωριακά ιδιώματα, Εστίες αρχαϊσμού, Η γλώσσα στα ΜΜΕ και τη διαφήμιση, Η ξύλινη γλώσσα, Το μέλλον της Ελληνικής
συγγραφείς: Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Χρυσούλα Λασκαράτου, Σίλια Ρονιώτη, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Μ.Ζ. Κοπιδάκης, Μανόλης Σαββίδης, Γιάννης Καλιόρης, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς

Παραρτήματα

Η αρχαία ελληνική στις ευρωπαϊκές γλώσσες
Delirium graecum, Τα αρχαία ελληνικά στην επιστημονική ορολογία, Αρχαία ελληνικά: η μητρική γλώσσα της φιλοσοφίας, Λογοτεχνική κριτική: η ελληνική κληρονομιά, "Εύρηκα! Εύρηκα!"
συγγραφείς: Μ.Ζ. Κοπιδάκης, Αντώνης Ρεγκάκος, Γεωργία Μπρούμα, Ιωάννα Δαλαβέρα, Άννα Χαλιάσου

Η Γραφή
Οι Προελληνικές γραφές, Η Γραμμική Β, Η αλφαβητική γραφή, Γράμματα Αρχαία, Το Κυπριακό συλλαβάριο, Η Μικρογράμματη γραφή, Τα σημεία στίξης, Τόνοι και πνεύματα
συγγραφείς: Απόστολος Κοντογιάννης, Σοφία Κοτζάμπαση, Κυριάκος Τσαντσάνογλου

Η Μετρική
Η αρχαία ελληνική, Η βυζαντινή και νεοελληνική
συγγραφέας: Θ.Κ.Στεφανόπουλος

Βιβλιογραφία

Προτάσσεται μια γενική βιβλιογραφία για την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Στη συνέχεια η βιβλιογραφία ακολουθεί τη διάρθρωση ύλης σε έξι τμήματα και σε κεφάλαια. Στην αρχή της κάθε χρονικής περιόδου παρατίθεται γενική βιβλιογραφία.