Κοσμάς Ξενάκης

Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που συνδιοργάνωσαν το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και το Μουσείο Μπενάκη στο κτίριο του Μουσείου επί της οδού Πειραιώς (από 20 Μαρτίου έως 10 Μαΐου 2015). Ο Κοσμάς Ξενάκης (1925-1984) υπήρξε ένας από τους πιο καινοτόμους και ταυτοχρόνως από τους πιο ερμητικούς Έλληνες καλλιτέχνες της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, δημιουργός που κινήθηκε με εντυπωσιακή συνέπεια και απαράμιλλη ποιότητα σε ένα ευρύ φάσμα εκφραστικών περιοχών, πειραματιζόμενος με τη μορφή, τα υλικά, την ίδια την έννοια του καλλιτεχνικού έργου. Υπήρξε ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος, δημιουργός σύνθετων δράσεων/χάπενινγκ και βέβαια αρχιτέκτονας, που δεν δίστασε να αναμετρηθεί με τη μνημειακή κλίμακα και τη δημιουργία έργων που παρενέβαιναν στο τοπίο. Περισσότερο από όλα όμως υπήρξε ένας διανοούμενος που είδε την τέχνη όχι απλώς μέσα από μια μορφοπλαστική προσέγγιση, ούτε ως τεχνική διαδικασία προς την καθαρή φόρμα, αλλά πρωτίστως ως «επιστήμη» της όρασης, ως «πνευματική» διαδικασία απευθυνόμενη εξίσου στον μυημένο και τον αμύητο, ως έκφραση πνεύματος έξω από σύνορα και εθνικές σχολές. Ο πρόωρος θάνατός του το 1984 σε ηλικία 59 ετών έριξε σε λήθη το έργο του Κοσμά Ξενάκη. Ο πλούσιος εικαστικός του κόσμος παρέμεινε –και παραμένει- άγνωστος στους πολλούς, μολονότι έγιναν εκθέσεις, ομιλίες, εκδόσεις, καθώς και μία αναδρομική παρουσίασή του στην Εθνική Πινακοθήκη, που επιχείρησαν να συλλάβουν μέρος ή και το σύνολο της πλούσιας καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Έλειπε όμως από την ελληνική βιβλιογραφία μια συνολική θεώρηση του Ξενάκη, που να προσεγγίζει τόσο το εύρος των ενδιαφερόντων του, όσο και το βάθος των αναζητήσεών του, επιχειρώντας επιπλέον να διερευνήσει την παραγνωρισμένη αλλά ξεχωριστή θέση του στο πλαίσιο της ελληνικής εικαστικής παραγωγής κυρίως των δεκαετιών του ’60 και του ’70. Το κενό αυτό φιλοδοξεί να το καλύψει αυτή η νέα έκδοση.