Νίκος Νικολάου. Σχέδια 1929 - 1986

Κείμενα: Ν. Π. Παΐσιος, Νίκος Νικολάου, Αλέξανδρος Γ. Ξύδης,
Ηλίας Ζιώγας

Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου (29 Μαρτίου – 13 Μαΐου 2017). Όπως αναφέρει στο εισαγωγικό του κείμενο ο Ν. Π. Παΐσιος: «Μετά το θάνατο του Νίκου Νικολάου, η τρίτη του σύζυγος Αγγέλα, το γένος Ζουμπουλάκη, συνέλεξε στοργικά όσα έργα υπήρχαν στο περίφημο σπίτι του ζωγράφου στην Αίγινα (με σκοπό όχι μόνο να τα περισώσει, αλλά και να βοηθήσει την περαιτέρω διάδοσή τους), και ανέθεσε στην Όλγα Μεντζαφού την αρχική τους ταξινόμηση. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των έργων αποτελεί ένα corpus 5.000(!) περίπου σχεδίων, όπου ο μελετητής μπορεί, από τα πρώτα σχεδιαστικά ψελλίσματα μέχρι τον ώριμο αρθρωμένο λόγο, να ανασυνθέσει όλη την πορεία του Νικολάου». Η έκδοση περιλαμβάνει τις ενότητες «Νεανική περίοδος», «Μορφές», «Τόποι και τοπία», «Θέατρο», «Διαφημιστικά», «Μελέτες για το Ημερολόγιο 1957 της ΑΓΕΤ», «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» και «Πάντειος και άλλες τοιχογραφίες». Με τον τρόπο αυτό καλύπτεται στο σύνολό της η πολυσχιδής καλλιτεχνική δραστηριότητα του Νικολάου.
Τα σχέδια έχουν γίνει με ποικίλες τεχνικές, όπως μελάνι, κάρβουνο, μολύβι, ακουαρέλα, τέμπερα, λάδι, γκουάς, κυρίως σε χαρτί ή χαρτόνι, αλλά και σε καμβά ή μουσαμά. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης έγραφε: «Η γραμμή μου είναι βγαλμένη από τη φύση, αλλά την αισθάνομαι ότι είναι σαν ένα έλασμα ευθύ, που το λυγάς όσο μπορεί να λυγίσει για να σου δώσει την καμπυλότητα που θέλεις. Όταν όμως το αφήσεις αυτό πάλι ελεύθερο, στην πρώτη του κατάσταση, θα γίνει πάλι ίσιο. Το σχέδιο είναι λοιπόν ίσιες γραμμές που τις λυγάς όσο μπορούν να λυγίσουν αυτές χωρίς να χαθεί η καταγωγή τους».
Στο επίμετρο περιλαμβάνονται κείμενα του καλλιτέχνη, του Αλέξανδρου Γ. Ξύδη και του Ηλία Ζιώγα. Η έκδοση συμπληρώνεται από χρονολόγιο, τεκμηρίωση των έργων και βιβλιογραφία.

Ο ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ γεννήθηκε το 1909 στην Ύδρα. Σε ηλικία 7 ετών έχασε τον πατέρα του. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μετακόμισε στην Αθήνα με τη μητέρα του, η οποία για να βιοποριστεί άνοιξε παλαιοπωλείο στην Πλάκα. Το 1929 πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις για την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, από την οποία αποφοίτησε το 1935. Χάρη σε μια υποτροφία που μοιράστηκε με τον Γιάννη Μόραλη, έφυγε το 1937 αρχικά για τη Ρώμη και κατόπιν για το Παρίσι. Ωστόσο τον επόμενο χρόνο επέστρεψε στην Ελλάδα. Το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν του επέτρεψε να ξαναφύγει στο εξωτερικό. Ήδη όμως από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια το έργο του είχε αναδειχθεί και κέρδιζε ολοένα περισσότερο έδαφος στο καλλιτεχνικό στερέωμα της εποχής. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες ο Νικολάου έκανε δέκα ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε σε δεκάδες ομαδικές. Μεταξύ άλλων φιλοτέχνησε τοιχογραφίες για την Πάντειο Σχολή, για τη «Λέσχη Δομήνικος Θεοτοκόπουλος» στο Ηράκλειο Κρήτης, για το Θέατρο Μουσούρη και για περίπτερα του ΕΟΤ στις Μυκήνες και τη Σπάρτη. Ανέλαβε επίσης την αγιογράφηση του νέου κλίτους του Ιερού Ναού Ζωοδόχου Πηγής στην οδό Ακαδημίας. Έκανε σκηνογραφίες για το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, επιμελήθηκε επιτοίχια ημερολόγια και διαφημιστικές εκστρατείες για την Καπνοβιομηχανία Κεράνης, καταπιάστηκε με τις εφαρμοσμένες τέχνες (κεραμικά, ταπισερί, εξώφυλλα δίσκων) και εικονογράφησε βιβλία. Το 1958 ίδρυσε τον Όμιλο Φιλοτέχνων και Καλλιτεχνών, στο πλαίσιο του οποίου λειτουργούσε η αίθουσα τέχνης «Αρμός», στην οδό Ηρακλείτου 21. Το 1964 εξελέγη καθηγητής στην ΑΣΚΤ, όπου δίδαξε μέχρι το 1974. Ο Νίκος Νικολάου πέθανε το 1986 στην Αθήνα. Ο τάφος του βρίσκεται στην Αίγινα, όπου πέρασε μεγάλο μέρος από τις δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής του.