Τα πεδία έρευνας του Αλέξη Δημαρά

Το έργο του Αλέξη Δημαρά έκανε μια ουσιαστική τομή στη σχετική ελληνική βιβλιογραφία, καθώς για πρώτη φορά, αρχές της δεκαετίας του 1970, εγκαινιάζει την ιστορία της εκπαίδευσης με το ευρύτερα γνωστό και πολυδιαβασμένο δίτομο έργο του, "Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε". Η ιστορία της εκπαίδευσης αρχίζει με αυτό το έργο. Υπήρχαν, βεβαίως, έως τότε αρκετά δημοσιεύματα με τίτλο "ιστορία της εκπαίδευσης", έχουν όμως μια θεμελιώδη διαφορά. Αποτελούν εξιστορήσεις των δεδομένων, εξελίξεων, μεταρρυθμίσεων κτλ. στον τομέα της εκπαίδευσης, με τρόπο σχετικά ανεξάρτητο από την ιστορία.
Ο Αλέξης Δημαράς ενέταξε την εκπαιδευτική ιστορία στην ιστορία με τρόπο διπλό, τόσο ιστοριογραφικά όσο και μεθοδολογικά. Στη "Μεταρρύθμιση που δεν έγινε" τοποθετεί όλα τα δεδομένα τα σχετικά με το εκπαιδευτικό σύστημα και την παιδεία μέσα στην ιστορία. Παράλληλα, καθώς αυτό το έργο αποτελεί δημοσίευση και σχολιασμό των πηγών και τεκμηρίων που συνθέτουν την εκπαιδευτική ιστορία, έμμεσα "διδάσκει" τη μέθοδο συγγραφής της ιστορίας. Καθώς οι πηγές σε αυτό το δίτομο έργο "μιλάνε οι ίδιες", η επιλογή των τεκμηρίων και η παράθεσή τους ήδη αποτελούν ερμηνευτικό σχήμα. Η προσέγγιση χαρακτηρίζει τη σύγχρονη επιστημονική ιστορία και έτσι το έργο αποτελεί έμμεση διδασκαλία της μεθοδολογίας της.
Τους δύο αυτούς τόμους του Αλέξη Δημαρά τους αξιοποίησα πολλά χρόνια στη διδασκαλία με εξαίρετα αποτελέσματα. Εννοώ ότι στάθηκαν πολύτιμο εργαλείο για να κατανοήσουν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες το πολύ σημαντικό μεθοδολογικό ερώτημα "πώς ξέρουμε" τι συνέβη στο παρελθόν, μελετώντας διάφορες πηγές και συνθέτοντας ψηφίδες του περιεχομένου τους για την κατασκευή της "εικόνας".