Η «φύση των πραμάτω»: Από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου

Όταν το 2003 στην εναρκτήρια ομιλία του Α΄ Διεθνούς Συνεδρίου «Ζητήματα ποιητικής του Ερωτόκριτου» επανέφερα στον προσκήνιο τον όρο «Ερωτοκριτολόγος», αποθησαυρισμένο στη Συναγωγή νέων λέξεων υπό των λογίων πασθεισών από της Αλώσεως μέχρι των καθ' ημάς χρόνων (Αθήνα 1900) του Στέφανου Κουμανούδη, ήθελα να υπογραμμίσω την ανάγκη να στραφεί πια η φιλολογική έρευνα στη συστηματική μελέτη του έργου, αντιμετωπίζοντας τη λογοτεχνικότητά του, πανθομολογούμενη μεν, αλλά διόλου τεκμηριωμένη· και έτσι να υπερβούμε τις οποίες τριβές και ασυμφωνίες σε ιστορικογραμματολογικά θέματα που έμεναν ακόμα στον αέρα από πείσμα μάλλον παρά από επιστημονική αναγκαιότητα. Γιατί στο μεταξύ, χάρη στη συστηματική αναδίφιση του αρχειακού υλικού της εποχής που αφορά την Κρήτη, είχαν επιβεβαιωθεί όλες οι πληροφορίες της αυτοβιογραφικής κατακλείδας του Ερωτόκριτου στο πρόσωπο του Βιτσέντζου Κορνάρου, γιου του Ιακώβου, και κατανοηθεί οι κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες στην Κρήτη του 16ου και 17ου αιώνα. Στα τέλη του περασμένου αιώνα ήταν πια σαφές όχι μόνο σε μένα ότι το ζήτημα της ταυτότητας του ποιητή, συνεπώς και της χρονολόγησης του έργου, είχε πια κλείσει. Για μισό περίπου αιώνα ο Κορναρολόγος είχε εκτοπίσει τον Ερωτοκριτολόγο από το προσκήνιο, παρά τις λιγοστές αξιοπρόσεκτες μελέτες ιδεολογικής και αισθητικής ανάλυσης και αποτίμησης του Ερωτόκριτου. Έχοντας πια παρέλθει το πρώτο τέταρτο του αιώνα μας, όλα δείχνουν πώς σε αυτόν θα αναδειχθεί η πολύπτυχη δυναμική του Ερωτόκριτου ως λογοτεχνήματος μακράς πνοής που τον γέννησε ένας πολιτισμός που τότε ακριβώς βρέθηκε στην πιο καλή του ώρα.
Ο τόμος αυτός σηματοδοτεί τον τρίτο κατά σειρά σταθμό μιας πορείας που ξεκίνησε, όπως είπα, το 2003 στο Ηράκλειο/Ρέθυμνο και συνεχίστηκε το 2015 και το 2022 στη Σητεία, τη γενέτειρα του ποιητή Βιτσέντζου Κορνάρου. Περιέχει 17 μελέτες οι οποίες είχαν σε μια πρώτη μορφή παρουσιαστεί προφορικά ως ανακοινώσεις στο Διεθνές Συνέδριο που οργάνωσε η «Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος» με την επιστημονική ευθύνη του γράφοντος στη Σητεία από 22-24 Ιουλίου 2022 με τίτλο: «Η φύση των πραμάτω: από τη γένεση στη διάχυση και στην πρόσληψη του Ερωτόκριτου». [...]