Η γραφή και ο καθρέφτης

Ποιοί είναι οι δεσμοί που αναπτύσσονται ανάμεσα στη λογοτεχνία και την κριτική όταν ασκούνται από το ίδιο πρόσωπο; Κριτικοί λογοτεχνίας και πανεπιστημιακοί αναλαμβάνουν να μας επανασυστήσουν παλαιότερους συγγραφείς μας.





Ανθούν και οι δυο στο ίδιο χωράφι· καρπίζουν και οι δυο απ' την αγάπη και τη βάσανο. Η σχέση τους, ακόμη και αντίπαλη, είναι εξαρτητική. Γιατί χωρίς τη φλέβα του νερού κάτω απ' το χώμα αχρηστεύεται το εργαλείο του ραβδοσκόπου· αλλά και χωρίς εκείνον το νερό δεν αναβρύζει στο φως, παρά κυλάει υπόγεια, αθέατο, δίχως να ξεδιψάει κανέναν. Περί λογοτεχνίας και κριτικής, βέβαια, ο λόγος. Όμως, διαβάζοντας τα κείμενα του ενδιαφέροντος αυτού βιβλίου, ξαναθυμόμαστε ότι η σχέση αυτή, φορές, υπήρξε όμαιμη: γιατί ο Παλαμάς, ο Χατζής, ο Αγρας, ο Σινόπουλος, ο Ροΐδης, ο Ξενόπουλος, ο Τερζάκης, ο Τσίρκας, ο Σεφέρης και ο Κοτζιάς, αντλώντας από μια κοινή δεξαμενή, έγραψαν και κριτική και λογοτεχνία -συχνά γονιμοποιώντας τη μια με τα υλικά της άλλης. Το πώς και το γιατί αυτής της διττότητας, που επιβεβαιώνει τη συνέχεια ανάμεσα σε δύο, φαινομενικά αλληλοαποκλειόμενους, τρόπους σκέψης και έκφρασης, αναλαμβάνουν να το εξηγήσουν οι σύγχρονοί μας κριτικοί: ο Βαγγέλης Αθανασόπουλος, η Βενετία Αποστολίδου, ο Γιώργος Αράγης, ο Ευριπίδης Γαραντούδης, ο Δημήτρης Δημηρούλης, ο Αλέξης Ζήρας, η Ελισάβετ Κοτζιά, ο Δημήτρης Ραυτόπουλος, η Λίζυ Τσιριμώκου, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου. Κι από κοντά, πέντε σύγχρονοί μας «αμφίβιοι της έκφρασης», για να χρησιμοποιήσω έναν προσφυή χαρακτηρισμό του Βαγγέλη Αθανασόπουλου, η Αγγέλα Καστρινάκη, ο Μάριος Μαρκίδης, ο Κώστας Παπαγεωργίου, ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος και ο Στρατής Πασχάλης μιλάνε για τον ίλιγγο που κάποτε τους προκαλεί αυτός ο μετεωρισμός ανάμεσα στα είδη. Κι εμείς, διαβάζοντας ανάκατα κριτικά και εξομολογητικά κείμενα με αδιακύμαντη απόλαυση,ανακαλούμε εκείνη την πρώιμα οξυδερκή και τόσο αληθινή αποστροφή του Παλαμά: «Και η κριτική, Μούσα είναι».

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 19/07/2002