Η ιδέα της προόδου στην κλασική αρχαιότητα

Η πρόοδος συνεπάγεται ένα σκοπό ή, εν πάσει περιπτώσει, μια κατεύθυνση. Και ένας σκοπός ή κατεύθυνση συνεπάγεται μια αξιολογική κρίση. Με ποια κλίμακα αξιών πρέπει όμως να μετρηθεί η πρόοδος; Είναι η ευτυχία το κριτήριο, ή η κυριαρχία πάνω στη φύση, ή το ακαθάριστο εθνικό προιόν; Είναι η ηθική πρόοδος το αληθινό κριτήριο ή η προώθηση της μάθησης; Πάνω σ' αυτό το ζήτημα οι αρχαίοι δεν ήταν πιο ομόφωνοι από ό,τι είναι οι άνθρωποι σήμερα, και τα διαφορετικά κριτήρια που προτείνονταν οδηγούσαν σε συγκρουόμενα συμπεράσματα. Τότε, όπως και τώρα, το πεδίο στο οποίο η παρελθούσα πρόοδος ήταν πιο φανερή ήταν εκείνο της τεχνολογίας. Η άποψη όμως ότι το τεχνολογικό προχώρημα συνοδεύτηκε από ηθική αποτυχία ή ηθική οπισθοδρόμηση ήταν παραδεκτή στην αρχαιότητα τουλάχιστον όσο είναι και σήμερα. Κάποιοι προχώρησαν περισσότερο και έθεσαν μια άμεση αιτιακή σχέση ανάμεσα στις δύο: γι' αυτούς η τεχνολογική ανάπτυξη συνεπέφερε στην πραγματικότητα ηθική κατάπτωση, και έτσι δεν ήταν ευλογία αλλά κατάρα - μια γραμμή σκέψης που ήταν λογικό να καταλήξει σε μια ακραία μορφή πριμιτιβισμού.