Η οικοδόμηση του ελληνικού κράτους

Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, καθηγήτριες και καθηγητές του Παντείου Πανεπιστημίου αναλύουν την ιστορική πορεία της Ελλάδας από το 1821 μέχρι σήμερα. Καταγράφοντας τα στάδια οικοδόμησης του ελληνικού κράτους, αναδεικνύουν τα διλήμματα, τα οράματα, τις συγκρούσεις, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες που οδήγησαν στη σημερινή του διαμόρφωση.

Αφετηρία είναι η ίδια η Επανάσταση ως γενέθλια πράξη του ελληνικού έθνους-κράτους, καθοριστική για τη φυσιογνωμία και την εξέλιξή του. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι σχέσεις με τους γείτονες και με τη δυτική Ευρώπη, οι οποίες προσδιόρισαν στοιχεία της ελληνικής ταυτότητας, καθώς και η ένταξη της Ελλάδας σε ευρωπαϊκές και υπερατλαντικές συμμαχίες και ποικίλους διεθνείς οργανισμούς. Πλέον κρίσιμη υπήρξε η σχέση με την Τουρκία που, παρά τις μακρές ειρηνικές περιόδους, ήταν και παραμένει συγκρουσιακή.

Στο εσωτερικό, οι πολιτικές στην οικονομία, την εκπαίδευση, το κράτος πρόνοιας κ.ά., που αναπόφευκτα παρακολουθούν διεθνή δεδομένα, έχουν χαράξει μια πορεία όχι ευθύγραμμη, αλλά περίπλοκη και κάποτε απρόβλεπτη. Κρίσιμες πτυχές υπήρξαν άλλωστε αφενός το πολιτειακό ζήτημα –η μοναρχία, που καταργήθηκε το 1974– και αφετέρου οι πολιτικοί σχηματισμοί που, μέσα από συγκρούσεις και ανακατατάξεις, αναπαρήγαγαν ένα κατά βάση διπολικό σχήμα. Τέλος, σημαντική είναι η δημογραφική διάσταση: οι άνθρωποι που κατοίκησαν μέσα στην ελληνική επικράτεια, κι ανάμεσά τους οι πλειονότητες και μειονότητες (εσωτερικοί και ξένοι μετανάστες, πρόσφυγες, εθνοτικές ομάδες) που συνδιαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα, αλλάζοντας ριζικά τη σύνθεση της κοινωνίας εκείνης που εξεγέρθηκε το 1821.

Γράφουν οι: Χρυσάνθη Αυλάμη, Λίνα Βεντούρα, Ανδρομάχη Γκαζή, Νίκος Θεοτοκάς, Χρυσάφης Ι. Ιορδάνογλου, Νίκος Κοταρίδης, Μαριάνθη Γ. Α. Κοτέα, Χριστίνα Κουλούρη, Νίκος Κουραχάνης, Λίνα Λούβη, Ανδρέας Λυμπεράτος, Ανδρέας Ν. Λύτρας, Νίκη Μαρωνίτη, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Στέφανος Παπαγεωργίου, Ελένη Πρόκου, Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Μαρία Στρατηγάκη, Κώστας Υφαντής, Γιάννης Ψυχάρης.

Mέρος Α΄
Η ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ, ΘΕΜΕΛΙΑΚΉ
ΣΤΙΓΜΉ ΤΟΥ ΣΎΓΧΡΟΝΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ
1. ΧΡΙΣΤΊΝΑ ΚΟΥΛΟΎΡΗ
Η δημοκρατική πολιτική παράδοση
της Ελληνικής Επανάστασης........................................................... 13
2. ΝΊΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΆΣ, ΝΊΚΟΣ ΚΟΤΑΡΊΔΗΣ
Ανατρέποντας την από Θεού
τεταγμένη βασιλεία........................................................................... 21
3. ΧΡΥΣΆΝΘΗ ΑΥΛΆΜΗ
Το σύμπτωμα του νεοελληνικού
Διαφωτισμού...................................................................................... 29
4. ΣΠΎΡΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΌΠΟΥΛΟΣ
To 1821 και η Κύπρος..................................................................... 41
5. ΣΤΈΦΑΝΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΊΟΥ
Βάσος Μαυροβουνιώτης. Ένας Σλάβος οπλαρχηγός στην
υπηρεσία της Υψηλής Πύλης, της Ελληνικής Επανάστασης
και του Βασιλείου της Ελλάδας ..................................................... 51
Περιεχόμενα
6. ΑΝΔΡΈΑΣ ΛΥΜΠΕΡΆΤΟΣ
Το τέλος της βαλκανικής «αθωότητας» και οι βαλκανικές
αναγνώσεις του 1821 ....................................................................... 59
7. ΑΝΔΡΟΜΆΧΗ ΓΚΑΖΉ
Ζωντανεύοντας την Αθήνα της Επανάστασης. Η πολιορκία
της Ακρόπολης από τον Κιουταχή μέσα από τα μάτια
των αφανών ........................................................................................ 67
Μέρος Β΄
Ο ΠΡΏΤΟΣ ΑΙΏΝΑΣ ΤΗΣ
ΟΙΚΟΔΌΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ
8. ΝΊΚΗ ΜΑΡΩΝΊΤΗ
Το πολιτειακό ζήτημα στην Ελλάδα στη δυναμική προοπτική
του 19ου αιώνα: Από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας στην
«Αναγέννηση της 15ης Αυγούστου 1909»................................. 79
9. ΛΊΝΑ ΛΟΎΒΗ
Η Ευρώπη των Ελλήνων ................................................................. 89
10. ΛΆΜΠΡΟΣ ΜΠΑΛΤΣΙΏΤΗΣ
Πληθυσμιακές μετακινήσεις κατά την Επανάσταση
και στο πρώιμο ελληνικό κράτος.................................................. 99
11. ΛΊΝΑ ΒΕΝΤΟΎΡΑ
Η Ελλάδα και οι πρόσφυγες (1821-1922)................................... 107
12. ΜΑΡΙΆΝΘΗ Γ. Α. ΚΟΤΈΑ
Από την αγροτική οικονομία
στην αστικοποίηση (1830-1909)................................................... 115
Μέρος Γ΄
ΚΟΙΝΩΝΙΚΆ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΆ ΖΗΤΉΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΎΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΆΔΑΣ
13. ΜΑΡΊΑ ΣΤΡΑΤΗΓΆΚΗ
Η αέναη προσπάθεια για την ισότητα των φύλων
στην Ελλάδα. Εμπόδια και αντιστάσεις δύο αιώνων................. 127
14. ΝΊΚΟΣ ΚΟΥΡΑΧΆΝΗΣ
Μια αιωνιότητα και μια Μεταπολίτευση: Η ασταθής
διαδρομή του ελληνικού κοινωνικού κράτους .......................... 137
15. ΧΡΥΣΆΦΗΣ Ι. ΙΟΡΔΆΝΟΓΛΟΥ
Η ελληνική οικονομία 1950-2019. Μια ακτινογραφία.............. 147
16. ΓΙΆΝΝΗΣ ΨΥΧΆΡΗΣ
Οι δημόσιες επενδύσεις στην Ελλάδα.
Μια συνοπτική ιστορική επισκόπηση .......................................... 161
17. ΑΝΔΡΈΑΣ Ν. ΛΎΤΡΑΣ
Κοινωνικές δομές στη σύγχρονη Ελλάδα: Εργασία,
ιδιοκτησία και το μικροαστικό φαινόμενο ................................. 177
18. ΕΛΈΝΗ ΠΡΌΚΟΥ
Η εξέλιξη της ελληνικής τεχνολογικής τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ....................... 187
19. ΚΏΣΤΑΣ ΥΦΑΝΤΉΣ
200 χρόνια ελληνοτουρκικών σχέσεων:
Μια καθοριστική διελκυστίνδα...................................................... 195