Μάνα, κι αν έρθουν οι φίλοι μου- Ριζίτικα της Κρήτης

Ως «ριζίτικα», [...] αποκαλούνται -κατά μεταγενέστερο χρόνο από τους οικείους μελετητές- τα αφηγηματικά δημοτικά άσματα της Κρήτης, η επιτέλεση των οποίων είναι κατά βάση όχι ατομική, αλλά ομαδική, στο πλαίσιο μιας ομάδας ανδρών. Χορογραφία δεν υπάρχει. Η ονομασία τους προέρχεται από τις «Ρίζες», ήτοι τα χωριά που αναπτύσσονται στις ρίζες των Λευκών Ορέων, στα Χανιά, αν και γρήγορα η φήμη αυτών των ασμάτων εξαπλώθηκε, αρχικά, στο Ρέθυμνο, έπειτα στο Ηράκλειο, και τέλος έφθασε μέχρι τα ανατολικά του νησιού, το Λασίθι. Οι απαρχές των ριζίτικων τραγουδιών δεν είναι εξακριβωμένες. Ορισμένοι τα συνδέουν με τα φύλα των Δωριέων, που έφτασαν στην Κρήτη περί πριν το 1000 π.Χ., θέλοντας να υπογραμμίσουν την έννοια της «συνέχειας» από την πολεμική παράδοση των Δωριέων, όπως αυτή εκφράστηκε και μέσα από τον μουσικό πολιτισμό τους, έως τη ρυθμική εξιστόρηση του ανδρικού κλέους στην κρητική σφαίρα αντίληψης κατά τους πρώιμους νεότερους χρόνους (Κελαϊδής, 1983). Εν τούτοις, δε μπορούμε να παραλείψουμε το γεγονός ότι υπάρχει ένας διόλου μικρός αριθμός ριζίτικων, οι απαρχές των οποίων αγγίζουν τον 10ο αιώνα, όπως και πολύ αργότερα, δηλαδή κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας. Άλλωστε, τόσο το περιεχόμενο, όσο και η μελωδία τους -όχι, όμως, και οι γλωσσικές επιλογές- συνάδουν με γνωστά ακριτικά τραγούδια της βυζαντινής επικής παράδοσης. Πώς να αμφισβητήσουμε ό,τι το σχετικό, αφού και στα ριζίτικα εμφανίζεται το μοτίβο τού τιτάνιου πολεμιστή, των θεματικών αγώνων, της διεκδίκησης της γυναίκας από τον άνδρα πολέμαρχο. [...]