Μαρξιστική σκέψη 6 Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012

Κυκλοφόρησε μόλις ο τόμος 5 της Μαρξιστικής Σκέψης. Ο τόμος αφιερώνεται ολόκληρος στο επίκαιρο θέμα του φασισμού, καθώς και του νεοφασισμού και της σύγχρονης ακροδεξιάς. Περιλαμβάνει κλασικά κείμενα επιφανών μαρξιστών, παλιές και πρόσφατες αναλύσεις μαρξιστών και προοδευτικών θεωρητικών, αναμνήσεις και μαρτυρίες αντιφασιστών αγωνιστών και θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Η κλασική μαρξιστική πολιτική θεωρία για το φασισμό παρουσιάζεται μέσα από κείμενα των δεκαετιών του 1920 και 1930: η εισήγηση της Κλάρα Τσέτκιν στην Κομιντέρν τον Ιούνιο του 1923, το αφιερωμένο στο φασισμό μέρος των «Θέσεων της Λυών» του Γκράμσι και δυο άρθρα των Ράντεκ και Τρότσκι. Ταυτόχρονα, σε ένα υποκεφάλαιο της «Καταστροφής του Λογικού» του Λούκατς, αναλύεται η φασιστική, ναζιστική ιδεολογία.

Μεταγενέστερες μελέτες μαρξιστών εξετάζουν μια ποικιλία όψεων: οι παράγοντες που διευκόλυναν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία (Χανς Γιούργκεν Σουλτς), τα κοινωνικά στηρίγματα του φασισμού (Ελένη Αστερίου), ο φασισμός και η εργατική τάξη στη Γερμανία (Τιμ Μέιζον και Ορέστης Πασχαλινάς), η εξέλιξη των μαρξιστικών θεωριών για το φασισμό και για το Ολοκαύτωμα (Ντέιβιντ Ρέντον). Οι βασικοί σταθμοί της ιστορίας του φασισμού παρουσιάζονται σε ένα χρονολόγιο επιμελημένο από τον Παναγιώτη Βογιατζή.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στο τεύχος σε ζωντανές μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν άμεσα το φασισμό και φώτισαν με το έργο ή τις αναμνήσεις τους καίριες πτυχές της ταραγμένης περιόδου του Μεσοπολέμου.

Σε μια εκτενή συνέντευξή του στο περιοδικό, ο διακεκριμένος Εβραίος ζωγράφος, επιζήσας του Ολοκαυτώματος, Σάμουελ Μπακ καταθέτει την προσωπική εμπειρία του από την ναζιστική κτηνωδία, αλλά και τους προβληματισμούς του για τη φασιστική απειλή στις μέρες μας και τον αφυπνιστικό ρόλο της τέχνης. Ο διακεκριμένος Μεξικανός ζωγράφος Ντιέγκο Ριβέρα ιστορεί την εμπειρία του από ένα ταξίδι του στη Γερμανία το 1928, όπου παρακολούθησε ένα λόγο του Χίτλερ και είχε τη δυνατότητα να διαπιστώσει την απάθεια και εθελοτυφλία των ηγετών του Γερμανικού ΚΚ.

Οι αναμνήσεις της Μαργκαρέτε Νόιμαν, Γερμανίδας αντιφασίστριας που παραδόθηκε το 1940 από τον Στάλιν στους ναζί, από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ράβενσμπρουκ δίνουν μια ζωντανή εικόνα της φρίκης στα ναζιστικά κολαστήρια. Η ιστορία της Τζέσικα Μίτφορντ και του Έσμοντ Ρόμιλι, βρετανών αριστοκρατών που απαρνήθηκαν την τάξη τους για να ενταχθούν στο αντιφασιστικό κίνημα, ρίχνει μια οξυδερκή ματιά στα γεγονότα της δεκαετίας του 1930, ιδιαίτερα σε σχέση με την πολιτική του «κατευνασμού» του Χίτλερ από τις Δυτικές δημοκρατίες.

Ο νεοφασισμός και η σύγχρονη ακροδεξιά καλύπτονται από άρθρα των Ρίτσαρντ Σέιμουρ (σύγχρονες μορφές του ρατσισμού και της ρατσιστικής ιδεολογίας), Βόλφγκανγκ Βέμπερ (η επίθεση των ακροδεξιών δημοσιολόγων στον Τρότσκι), Χρήστου Κεφαλή (αποτίμηση του ακροδεξιού-νεοφασιστικού κινδύνου στις συνθήκες της τωρινής παγκόσμιας κρίσης και ανάλυση των προβλημάτων της προφασιστικής περιόδου στη βάση των αναλύσεων του Τρότσκι για τον προφασιστικό βοναπαρτισμό), Άρη Τόλιου και Χριστίνας Ζιάκα (αναλύονται αντίστοιχα η πορεία, η ιδεολογία και οι προοπτικές του ΛΑΟΣ και της Χρυσής Αυγής). Η ιστορία του Ίνγκο Χάσελμπαχ, ηγέτη νεοναζιστικής οργάνωσης στην Ανατολική Γερμανία, που αποχώρησε από αυτή και κατήγγειλε το ναζισμό, ρίχνει μια από τα μέσα διαφωτιστική ματιά στη φυσιογνωμία των σύγχρονων νεοναζιστικών οργανώσεων.

Στο μέρος για την τέχνη, ο Γιουτζίν Χίρσφελντ αναλύει τις τάσεις εξωραϊσμού του φασισμού στο σύγχρονο κινηματογράφο. Και το τεύχος ολοκληρώνεται με μια βιβλιοκριτική, παρουσίαση του εμφυλίου στο νομό Σερρών από τον Νίκο Καραγιαννακίδη.

Ας σημειωθεί ότι από το παρόν τεύχος η τιμή του περιοδικού μειώνεται σε 10 ευρώ, σε μια προσπάθεια να γίνει πιο προσιτό στους αναγνώστες στη δύσκολη αυτή περίοδο…