Μετανάστες και μειονότητες

Η έκδοση αυτή στοχεύει στην παράλληλη εξέταση δύο φαινομένων κρίσιμων κατά την πρόσφατη ελληνική ιστορία, τα οποία έχουν έως τώρα αντιμετωπισθεί αποσπασματικά και ξεχωριστά το ένα από το άλλο. Αφορούν κοινωνικές ομάδες, οι οποίες φέρουν το στίγμα της ετερότητας. Με επίκεντρο το ζήτημα της εγκατάστασης νέων μεταναστευτικών πληθυσμών μετά το 1990, αλλά και της εξάλειψης των διακρίσεων εις βάρος των εθνογλωσσικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων του ελληνικού χώρου, εξελίσσεται μια δημόσια αντιπαράθεση σχετικά με ένα νέο ορισμό της έννοιας του πολίτη, καθώς το πρότυπο της πολιτισμικής ομοιογένειας δεν ανταποκρίνεται στα σύγχρονα δεδομένα.
Στο κέντρο της ανάλυσης του συλλογικού τόμου βρίσκεται αφενός ο λόγος: τόσο ο λόγος για τους μετανάστες και τις μειονότητες – θεσμικός, πολιτικός, επιστημονικός, ο δημόσιος λόγος εν γένει –, όσο και εκείνος που τα ίδια τα υποκείμενα αρθρώνουν γύρω από ατομικά και συλλογικά διακυβεύματα. Αφετέρου, οι πολιτικές, οι οποίες αντανακλούν και αναπαράγουν τον κυρίαρχο λόγο, με απτές συνέπειες για τη ζωή και την κοινωνική ένταξη των μεταναστών και των μειονοτήτων.
Τα ερωτήματα στα οποία επιχειρείται να δοθεί απάντηση μέσα από τη διεπιστημονική έρευνα είναι η (αν)αντιστοιχία λόγου και πολιτικών, τα στερεότυπα, οι σιωπές και οι αντιφάσεις του δημόσιου λόγου απέναντι σε όσους δεν ανταποκρίνονται στο εθνικό πρότυπο του ελληνόφωνου, ορθόδοξου «Έλληνα το γένος», οι πολιτικές της ιθαγένειας, ο ρόλος του κράτους και της «κοινωνίας πολιτών» στη συγκρότηση νέων ταυτοτήτων, ο ρόλος των επιστημονικών μελετών στην πρόσληψη των κοινωνικών μετασχηματισμών, τέλος οι διαδρομές ένταξης ή αποκλεισμού, συμμετοχής και αυτοοργάνωσης των μεταναστευτικών και μειονοτικών ομάδων.
Οι συγγραφείς του τόμου:
Λίνα Βεντούρα, Ελπίδα Βόγλη, Δημήτρης Δαλάκογλου, Ελευθερία Δέλτσου, Χρύσα Ζάχου, Ευαγγελία Καλεράντε, Λεωνίδας Καρακατσάνης, Τάκης Καφετζής, Ειρήνη Κίτσου-Μυλωνά, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Χάρης Μυλωνάς, Περικλής Παπανδρέου, Αντιγόνη Παπανικολάου, Δημήτρης Παρσάνογλου, Μίλτος Παύλου, Ηλέκτρα Πετράκου, Μαρίκα Ρόμπου-Λεβίδη, Αθηνά Σκουλαρίκη, Ξένια Χρυσοχόου
Οι επιμελητές του τόμου:
Ο Μίλτος Παύλου είναι Διευθυντής του Εθνικού Παρατηρητηρίου του Ρατσισμού και της Ξενοφοβίας ΕΝΩΣΗ-ΚΕΜΟ/i-RED, του Ινστιτούτου για τα Δικαιώματα, την Ισότητα και την Ετερότητα (i-RED).
Η Αθηνά Σκουλαρίκη είναι δρ. Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας, με ειδίκευση στην ανάλυση λόγου και στη μελέτη του εθνικισμού. Διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Μίλτος Παύλου, Αθηνά Σκουλαρίκη (επιμ.), Μετανάστες και Μειονότητες. Λόγος και πολιτικές, εκδ. Βιβλιόραμα, σειρά ΚΕΜΟ, Αθήνα, 2009, σελ. 504.
Τα άρθρα του τόμου:
Μίλτος Παύλου: «Λόγος και πολιτικές για τους μετανάστες»
Αθηνά Σκουλαρίκη: «Δηλώσεις εθνικών φρονημάτων: Ο πολιτικός λόγος και η δημόσια αντιπαράθεση στην Ελλάδα σχετικά με τον αυτοπροσδιορισμό των μειονοτήτων και την υποψηφιότητα της Γκιουλμπεγιάζ Καρά Χασάν»
Ειρήνη Κίτσου-Μυλωνά: «Οι μειονότητες και οι μετανάστες στην Ελλάδα: η προσέγγιση του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης»
Λίνα Βεντούρα: «Κράτος, έθνος και ομογένεια: 1974-2001»
Λάμπρος Μπαλτσιώτης: «Η ανακάλυψη των νέων Ελλήνων. Οι περιπτώσεις των Γκαγκαούζων και των “Ποντίων” της Τουρκίας»
Λεωνίδας Καρακατσάνης: «Δράσεις και αναδράσεις: Κοινωνία πολιτών, ετερότητα και το πρόβλημα του αντι-πολιτικού»
Μαρίκα Ρόμπου-Λεβίδη: «Ο χορός πέρα από τη “μπάρα”»
Αντιγόνη Παπανικολάου: «Σύγχρονες προσεγγίσεις της έννοιας της ιθαγένειας H περίπτωση των ανιθαγενών, μελών της Τουρκο-Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης»
Ελευθερία Δέλτσου: «Σύλλογοι, ιστορική μνήμη και άλλες πολιτικές πρακτικές: με αφορμή δημόσιες παρουσίες Ποντιακών συλλόγων»
Δημήτρης Παρσάνογλου: «Όταν οι κοινωνικές επιστήμες αναπαράγουν ιδεολογικά σχήματα: το αβασάνιστο άλλοθι του “ξαφνιάσματος” της ελληνικής κοινωνίας από τη μετανάστευση»
Ηλέκτρα Πετράκου: «Παράνομη Μετανάστευση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη»
Τάκης Καφετζής: «Το “ταυτό” και το “μη ταυτό” στην Ελλάδα της μετανάστευσης. Ιδεογραφικές διαστάσεις ερευνητικών δεδομένων για το ρατσισμό και την ξενοφοβία»
Ελπίδα Βόγλη & Χάρης Μυλωνάς: «Έλληνες εισί... Στρατηγικές διαχείρισης επαναπατρισμένων ομογενών στη σύγχρονη Ελλάδα, 1990-2007»
Παπανδρέου Περικλής: «Βία και Δεύτερη Γενιά Μεταναστών»
Δημήτρης Δαλάκογλου: «Ποιοτική κοινωνική έρευνα του μεταναστευτικού φαινομένου: Ανθρωπολογία της μετανάστευσης, υλικός πολιτισμός και κατανόηση των ροών»
Ξένια Χρυσοχόου: «Στρατηγικές ένταξης των μεταναστών: Απόψεις Ελλήνων, Βορειοηπειρωτών και Αλβανών στην Αθήνα»
Χρύσα Ζάχου & Ευαγγελία Καλεράντε: «Οι Αλβανικοί Σύλλογοι στην Ελλάδα: Εθνοτικές Ταυτίσεις και Κοινωνικο-πολιτισμικοί Μετασχηματισμοί»