Μνήμη και αφήγηση

Η ατομική μνήμη, φευγαλέα, ρευστή, κατακερματισμένη και αναδυόμενη ακούσια ως αναλαμπή, αποκτά συνοχή και σχετική σταθερότητα όταν μετασχηματίζεται σε αφηγήσεις –οι οποίες εκτείνονται σ’ ένα ευρύτατο φάσμα: από απλές προφορικές ή γραπτές μαρτυρίες, καθημερινούς ή δημόσιους λόγους, μέχρι περίτεχνες μυθοπλαστικές κατασκευές. Εδώ η μνήμη αναδεικνύει την εγγενή κοινωνική της διάσταση – όπως τη θεμελίωσε ο MauriceHalbwachs ήδη από το 1925 – και ως τέτοια καθίσταται αντικείμενο μελέτης από τον ακαδημαϊκό κλάδο των σπουδών μνήμης (memorystudies), οι οποίες από τη δεκαετία του 1980 και εξής γνωρίζουν αλματώδη ανάπτυξη. Είναι σαφές ότι το εύρος των μνημονικών εκφάνσεων χρήζει διεπιστημονικής προσέγγισης – ως εκ τούτου στον ανά χείρας τόμο εκπροσωπούνται η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, η (συγκριτική) γραμματολογία, η προφορική ιστορία, η παιδαγωγική, η ιστορία της τέχνης, η κοινωνική ανθρωπολογία, οι πολιτισμικές σπουδές. Η «Εισαγωγή» θέτει ορισμένες βασικές παραμέτρους του οικείου επιστημονικού πεδίου και τοποθετεί τα επιμέρους άρθρα στα συμφραζόμενα των σύγχρονων προβληματισμών που απασχολούν διεθνώς τις memorystudies, ενώ στο τελευταίο κεφάλαιο οι επιμελητές, στηριζόμενοι στην εργασία της ερευνητικής ομάδας «Μνημοσύνη» που επί σειρά ετών συντόνιζαν, επιχειρούν μια «περιδιάβαση» στα – εν πολλοίς αμετάφραστα ακόμη στα ελληνικά – γερμανικά καταστατικά κείμενα περί μνήμης, τα οποία σε μεγάλο βαθμό απετέλεσαν την «εκρηκτική ύλη» για το memoryboomτων τελευταίων δεκαετιών. Τα εν λόγω κείμενα, πέρα από μια κριτική ματιά στο μελανό ιστορικό παρελθόν της Γερμανίας, προσφέρουν και μια λεπτομερή θεωρητική διασάφηση θεμελιωδών όρων, όπως ατομική, επικοινωνιακή, συλλογική, πολιτισμική μνήμη κ.λπ. Συνδυάζοντας, λοιπόν, προωθημένες μελέτες περίπτωσης με «εργαλεία υποδομής», ο τόμος θα μπορούσε να λειτουργήσει για κάθε ενδιαφερόμενο (διδάσκοντα ή φοιτητή) και ως μια εύληπτη – όχι όμως απλοϊκή – εισαγωγή σε μία διεπιστημονική οπτική, η οποία κερδίζει έδαφος σε όλες σχεδόν τις ακαδημαϊκές περιοχές.