Νυχτερινά σκαλαθύρματα

Ο Χρήστος Ευαγγελίδης (1815 - 1881), ιδρυτής και διευθυντής του περίφημου "Ελληνικού Λυκείου" της Ερμούπολης, ήταν δάσκαλος του Εμμανουήλ Ροΐδη και του Δημητρίου Βικέλα, καθώς και πολλών άλλων Ελλήνων, οι οποίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ελληνική κοινωνία του 19ου αιώνα στον εμπορικό και πνευματικό τομέα. Το ανά χείρας βιβλίο περιλαμβάνει τα αντίγραφα 15 επιστολών του Ευαγγελίδη, τις οποίες είχε στείλει σε φίλους του και πρώην μαθητές του το 1856, καθώς και το ημερολόγιό του με καταγραφές από τη 13η Σεπτεμβρίου 1859 έως και την 11η Οκτωβρίου 1860. Βρέθηκαν σε ένα μεγάλο σταχωμένο τετράδιο στην Houghton Library του Πανεπιστημίου του Harvard και παρουσιάζονται εδώ υπομνηματισμένα, παρουσιάζοντας εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς μας περιγράφουν τη ζωή σε ένα γοργά αναπτυσσόμενο κέντρο του νέου ελληνικού κράτους, την οικονομική του ουσιαστικά πρωτεύουσα, λίγες δεκαετίες μετά την Επανάσταση του 1821. Δείχνουν πώς αναπτύσσεται η κοινωνία και πώς δημιουργείται η βιομηχανία και η ναυτιλία. Μας περιγράφουν τις διασκεδάσεις στην Ερμούπολη, με τις βεγγέρες σε φιλικά σπίτια, τις θεατρικές παραστάσεις, τις αποκριάτικες διασκεδάσεις, αλλά και τις ομιλίες στις λέσχες της πόλης. Παραθέτουν και ενδιαφέρουσες μετεωρολογικές πληροφορίες, αφού σχεδόν καθημερινά αναφέρονται στον καιρό, στη γνωστή ξηρασία του νησιού και στις αιφνίδιες, έντονες βροxoπτώσεις. Αλλά κυρίως στο ημερολόγιο βλέπουμε τη ζωή ενός ανθρώπου, όπως ο ίδιος την περιγράφει μέρα με τη μέρα. Παρακολουθούμε τις θρησκευτικές του αγωνίες, την παιδαγωγική του φιλοσοφία, την ανατροφή των παιδιών του, τα πολιτικά γεγονότα της εποχής, τους επισκέπτες του στη Σύρο, τον πονόδοντό του και πώς τον θεραπεύει τις γεννήσεις, τις κηδείες, τους γάμους, τους αρραβώνες και τις βαφτίσεις που λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον του. Παρατηρούμε επίσης τις αντιφάσεις του, από τη μια να θέλει να μάθει τη λαϊκή γλώσσα και από την άλλη να καταδικάζει τη δημοτική, επιθυμώντας να προσκολληθεί στην καθαρεύουσα. Να δηλώνει ότι είναι δημοκράτης, αλλά να υποστηρίζει τη βασιλεία του Όθωνα, αναγνωρίζοντας όμως και τα πολιτικά του λάθη. Να βρίσκεται ανάμεσα σε δυο θρησκευτικούς κόσμους, τον προτεσταντικό με τον οποίο ανατράφηκε και τον ορθόδοξο μέσα στον οποίο ζούσε. Να ελπίζει στην ένωση των Εκκλησιών, αλλά παράλληλα να καταδικάζει τον παπισμό. Να αναθυμάται προσωπικά του περιστατικά, αλλά και ιστορικά γεγονότα, όπως τα έζησε ο ίδιος ή του τα διηγήθηκαν, δίνοντας άλλη χροιά από αυτήν που η επίσημη ιστορία αργότερα μυθοποίησε ή ξέχασε τελείως.