Πλατείες και πόλεις στην περιοχή της Βενετίας

Το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης παρουσιάζει με ιδιαίτερη χαρά, σε συνεργασία με την Αρχιτεκτονική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου, την έκθεση «Πλατείες και πόλεις στην περιοχή της Βενετίας», όπως και τα διαφωτιστικά εισαγωγικά κείμενα των δύο επιμελητών, ως συνεισφορά στην βαθύτερη γνώση της ιταλικής αρχιτεκτονικής και του ιταλικού πολιτισμού στην Ελλάδα και ως ενθάρρυνση των ανταλλαγών σε αυτό τον τομέα.




Η έκθεση "Πλατείες και Πόλεις στην Περιοχή της Βενετίας", στα πλαίσια της οποίας η ομώνυμη έκδοση, μας γοητεύει και μας προβληματίζει. Μας γοητεύει γιατί, για μιαν ακόμη φορά, προβάλλει μπροστά στα, κατ' εθισμόν πλέον, έκπληκτα μάτια μας τη γοητεία της συμβίωσης με την ιστορία και με τις κατακτήσεις της ανθρώπινης ευρηματικότητας όταν αυτή ασκείται σε περιόδους ευτυχίας και εξουσίας. Μας προβληματίζει γιατί ζούμε την υποβάθμιση του δικού μας δημόσιου χώρου.



Οι πλατείες, όπως έχει γράψει ο Αλντο Ρόσι, δεν οφείλονται μόνο στις λειτουργίες τους, στην τύχη ή σε αυθαιρεσία. Είναι κυρίως ένα μέσο για να πάρει ουσιαστική μορφή η πόλη, ως συνισταμένη της ελεύθερης αρχιτεκτονικής δημιουργίας και της παράλληλης λειτουργίας σοφά διατυπωμένων κανόνων. Η άποψη αυτή εξετάζει την πλατεία ως προϊόν αμφίδρομης σχέσης μεταξύ των γενικότερων πολιτικών και άλλων επιταγών και της καλλιτεχνικής συνεισφοράς των αρχιτεκτόνων, συνήθως περισσοτέρων του ενός και συνήθως σε διάστημα πολλών ετών. Αυτή είναι και η οπτική του βιβλίου, το οποίο παρουσιάζει τις πλατείες του Βένετο κατά την πορεία μετασχηματισμού τους, στο πλαίσιο της πολεοδομικής ανανέωσης που ξεκινά προς το τέλος του 16ου αιώνα: είναι μια περίοδος ισχύος, πλούτου και πνευματικής άνθησης της Βενετίας, η οποία τότε στρέφεται στην κατάκτηση των μεσόγειων πόλεων της περιοχής της. Η κυριαρχία της θα δηλωθεί με επεμβάσεις στα νευραλγικότερα σημεία των πόλεων και κυρίως στις πλατείες.


Το περιεχόμενο του βιβλίου δεν εξαντλείται στις γνωστές και διάσημες πλατείες της Βενετίας (από τις οποίες παρουσιάζονται εννέα), της Βιτσέντζας, της Πάντοβας ή της Βερόνας, αλλά καλύπτει συνολικά 32 πλατείες από 14 κοινότητες του Βένετο, μιας περιοχής ομοιογενούς από ιστορική και πολιτιστική άποψη. Η επιλογή έχει στόχο να παρουσιάσει τα διαφορετικά μοντέλα πλατειών, όπως διαμορφώθηκαν σε σχέση με την προέλευση, τις λειτουργίες, τη μορφή και το μέγεθος, τον ρόλο και τη σημασία τους. Η σύγκριση και τυπολόγησή τους διευκολύνεται από τη συγκέντρωση επεξεργασμένων σχεδίων στην ίδια κλίμακα καθώς και από την παράθεση τριών εισαγωγικών άρθρων.


Η αναλυτική παρουσίαση κάθε περίπτωσης περιλαμβάνει σύγχρονο και αρχειακό υλικό για το ιστορικό κέντρο της πόλης, την πλατεία και μεμονωμένα κτίρια. Τα σχόλια βοηθούν τον αναγνώστη να συνθέσει το υλικό αυτό, προσφέροντας πληροφορίες για γεγονότα, πρωταγωνιστές και κυρίως για τη λειτουργία (πολιτική, θρησκευτική, εμπορική...) των πλατειών και τη σχέση τους με τον πολεοδομικό οργανισμό και την αστική κοινότητα. Πλατείες που δημιουργήθηκαν εξελικτικά και άλλες που σχεδιάστηκαν εξαρχής σε νεοϊδρυμένες πόλεις αποκαλύπτουν ενδιαφέρουσες πλευρές της «συνεργασίας» ανάμεσα στη μορφή του ελεύθερου χώρου, στην αρχιτεκτονική των κτιρίων και σε επί μέρους καλλιτεχνικά έργα, όπως αγάλματα κ.ά. Πρόκειται για μια καθοδηγημένη όσο και γοητευτική περιήγηση στην ώριμη ιταλική Αναγέννηση.


Το βιβλίο ακολουθεί τη λογική της επιτυχημένης έκθεσης με τον ίδιο τίτλο που έγινε στη Βενετία, στο Παρίσι και σε άλλες πόλεις του κόσμου, αλλά η οριοθέτηση και η τεκμηρίωση του αντικειμένου τού προσδίδουν αυτόνομο επιστημονικό ενδιαφέρον. Περιλαμβάνει άρθρα των διακεκριμένων ιταλών ιστορικών Franco Mancuso και Luciana Miotto, καθώς και των καθηγητριών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Αλέκας Γερόλυμπου και Μαρίας Τζημοπούλου, οι οποίες επιμελήθηκαν την παρουσίαση. Ο παιδαγωγικός προσανατολισμός της έκδοσης λειτουργεί προς πολλές κατευθύνσεις: το ελκυστικό υλικό του θα απολαύσουν όχι μόνο οι ιστορικοί, οι αρχιτέκτονες, οι ειδικοί του αστικού σχεδιασμού ή εκείνοι που απλώς προγραμματίζουν ένα τουριστικό ταξίδι αλλά και όσοι ενδιαφέρονται για το μέγιστο πολιτιστικό αγαθό που λέγεται δημόσιος χώρος της πόλης και τον ρόλο του στη διαμόρφωση της αστικής κουλτούρας.

Κική Καυκούλα, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20-05-2001