Ψυχανάλυση και Ελλάδα

Απορία, θεμιτή και αναγκαία, προκαλεί η παρουσίαση στην ελληνική βιβλιογραφία, σε αυτή την αρχή της δεκαετίας του '80, ενός τόμου με το γενικό τίτλο "Ψυχανάλυση και Ελλάδα". Απορία, που δεν διευκρινίζεται επαρκώς από τον υπότιτλο: "Στοιχεία, θέσεις, ερωτήματα". Ο μελετητής, σημερινός ή αυριανός, δικαιούται να γνωρίζει τα κίνητρα που προκάλεσαν αυτή την κινητοποίηση ενός σημαντικού αριθμού Ελλήνων της μητρόπολης και της διασποράς, και τις διεργασίες που επέτρεψαν την πραγματοποίηση αυτού του συλλογικού έργου.
Για κάποιον που διάλεξε τον τομέα των Επιστημών του Ανθρώπου και που διαμορφώθηκε επιστημονικά στο εξωτερικό, η επιστροφή στην Ελλάδα συνοδεύεται από μια παράξενη αίσθηση: νιώθει την ψυχανάλυση σαν "ξένο σώμα" μέσα στη νεοελληνική πραγματικότητα, ενώ συγχρόνως την αισθάνεται "οικεία". "Οικεία" ως προς το περιεχόμενό της και τις σχέσεις του μαζί της, "ανοίκεια" όμως ως προς την μη ενσωμάτωσή της στον καθημερινό Λόγο της κοινωνίας και των ειδικών, όπως αυτό συμβαίνει στις χώρες της διαπαιδαγώγησής του. Τα συναισθήματα αυτά του "οικείου-ανοίκειου", ξέρουμε, από την εποχή του Φρόυντ ("Das Unheimliche", 1919), πως παραπέμπουν στα βαθύτερα ερωτηματικά ταυτότητας και σχέσεων έσω (ψυχικού) και έξω κόσμου. Έτσι, αυτός ο επιστήμονας, ψυχαναλυτής ή όχι, βρίσκεται στην παράδοξη θέση του "εισαγομένου εγχωρίου προϊόντος".